تاریخ اسلامی کردستان در میان واقعیت و خیانت سکولاریستهای مرتد کُرد
ارائه دهنده : رسول هورامی (دانشجوی تاریخ )
این سرزمین مانند سایر ممالک اسلامی بعد از فروپاشی خلافت عثمانی در عهدنامه سایکس بیکو سال ۱۹۱۶م توسط قدرتهای سکولاریستی فرانسه، بریتانیا و روسیه، تقسیم و تقطیع شد.
هم اکنون کردهااز لحاظ جمعیت به ترتیب اکثریت در پنج کشور ترکیه، ایران، عراق، سوریه، و روسیه پراکنده‌اند. ضمن آنکه عده زیادی از آنها به کشورهای لبنان، فلسطین، افغانستان، پاکستان، و دول اروپایی به دلایل سیاسی و یا مادی مهاجرت کرده‌اند.
کردستان یا «سرزمین کردها» سرزمینی است به مساحت۵۰۰هزار کیلومتر مربع، واقع در خاورمیانه و باجمعیتی بین۳۰ تا۴۰ میلیون نفر که ۹۸% آنان مسلمان و اهل سنت و بقیه مسیحی و ایزدی (علی اللهی) و……. هستند.
در کتب تاریخی و جغرافیایی متقدمین تا قرن هفتم هجری نامی از واژه‌ی «کردستان» برده نشده بلکه این سرزمین مشهور به بلاد جبال، جزیره، دیاربکر و سواد العراق بوده است که از مهمترین شهرهای کردستان قدیم؛ دیار ربیعه، دیار مضر، اورفه، نصیبین، رها، رقه، حران، ماردین، آمد، دینور، شهر زور، سنجار، رأس‌العین، حلوان، تکریت و جزیره‌ی ابن‌عمر بوده است. کلمه‌ی کردستان اولین بار توسط سلطان سنجر سلجوقی بر اقلیم جبال نهاده شد و او برادرزاده‌اش سلیمان شاه را در آن زمان والی کردستان قرار داد. یکی از اقوال در مورد نژاد کردها آن است که به قبیله ماد بر می‌گردند که مرکز حکومت آنها هگمتانه (همدان امروزی) بوده که در سال ۵۵۰ قبل از میلاد سقوط کرد . اما قول راجح آن است که آنها نیز یکی از اقوام و خاندانهای بزرگ ایرانی مشهور به ویسپوهران می باشند که به همراه دیگر خاندانها اسکلت حکومت مادها ، هخامنشیان ، اشکانیان و سپس ساسانیان و در کل ایران زمین را تشکیل می داده اند و همیشه از جانب رئیس خاندان خود اداره می‌شده اند. با اسلام آوردن کردستان اداره‌ی سرزمین آنها نیز همچون گذشته به خودشان واگذار گردید. که آخرین این حکومتهای محلی ،حکومت ۵۰۰ ساله ی سلسله ی اردلان بود که در اواخر قاجاریه ظالمانه برداشته شد .
قوم کرد یکی از اقوام مسلمان و یکی از ملتهای زنده جهان است که تاریخ نشان می‌دهد از قدیمی‌ترین اقوام خاورمیانه است. منابع تاریخی شجاعت غیرت و حوادث زیاد آنها را باز گو کرده‌اند، با این وجود نیاز شدیدی به تحقیق و بررسی در این مورد است چرا که تاریخ آنان را مستشرقین و استعمارگران با بدگمانی خود نوشته‌اند آن را تحریف کرده، جنبههای مثبت را پنهان و جنبههای منفی و ضعف را برجسته و نمایان کرده‌اند و کرد را طوری به جهان معرفی کرده‌اند که ملتی جاهل، بی‌بهره، درنده، وحشی، و فاقد تفکر و فرهنگ و تمدن می‌باشند و از طرف دیگر تاریخ اسلامی کرد دچار ناگوارترین تغییر و تحولات گردیده و به باد فراموشی سپرده شده و اعراب مسلمان در طول تاریخ چیزی در مورد مبارزات و حوادث برادران کرد هم‌کیش خود که در نواحی کوهستانی رشادتها و مردانگی‌‌ها علیه دشمنان دین برای حفظ آیین نشان داده‌اند، نمی‌دانند.
تازه! ملت مسلمان کرد هم درباره‌ی تاریخ اسلام و به ویژه تاریخ اسلامی خود آگاهی محدود دارد. علاوه بر این تسلط اندیشه‌ی سکولاریستی و ملی‌گرایی بعد از فروپاشی خلافت عثمانی و بی‌توجهی به تاریخ واقعی اسلامی یکی از موجبات بی‌خبر ماندن از مقام و منزلت اصلی خودشان در تاریخ اسلام است و نقش مؤثری را که قوم کُرد در رشد و ترقی اسلام داشته و باید به آن افتخار کند؛ به بوته‌ی فراموشی سپرده است.
ما در این نوشتار نمی‌خواهیم تاریخ ملی یا میهنی کرد را فراروی خوانندگان عزیز قرار دهیم، بلکه تاریخ یکی از ملتهای مسلمانی را بررسی کنیم که در شکل‌گیری تمدن اسلام نقش بسزایی داشته‌اند؛ چون تاریخ اسلامی تنها تاریخ ملت عرب نیست، بلکه عبارت است از تاریخ تمام ملت‌هایی که به‌طور واقعی در قلمرو اسلامی زندگی نموده‌اند.
برخی از موارد تاریخی که نشان از اسلامی بودن قوم کرد دارد:
۱) جابان کردی: جابان یکی از اصحاب کُرد رسول الله(صلی الله علیه وسلم) و از راویان حدیث است که نام او در کتابهای«اسد الغابة» و«الإصابة فی تمییز الصحابة» ذکر شده است؛ اما متأسفانه معلومات تاریخی در مورد زندگی این صحابی بزرگوار اندک است،ولی منابع تاریخی از پسرش میمون کردی ذکر کرده‌اند که پدرش ده بار حدیث از رسول الله(صلی الله علیه وسلم) روایت کرده و کمتر روایت می‌کرد، مبادا که حدیث را با زیاده و نقض بازگو کند و این نشان می‌دهد که اهل ورع بوده است و بیم داشته از اینکه چیزی را به رسول الله(صلی الله علیه وسلم) نسبت دهد که از اصل کلام او نیست.
۲)سفر هیئت نمایندگی کردها به مدینه: در آغاز ظهور اسلام زمانی که هنوز دین حنیف اسلام از مکه و مدینه فراتر نرفته بود مردم جزیره بوتان(جزیره ابن عمر کردستان ترکیه) هیئتی را تدارک می‌بینند و در پوشش بازرگانی به خدمت رسول خدا در مدینه می‌رسند و در آنجا اسلام خود را اعلام می‌کنند و به میان قوم خود بر می‌گردند و اخبار اسلام را به‌سوی آنها می‌آورند. این گروه چون از طائفه باجن بودند به هیئت بازرگانان باجن معروفند.
- فتوحات اسلامی در کردستان:
کردستان در زمان فتوحات عبارت بود از سه منطقه:
۱) منطقه جبال که مهمترین شهرهای کردنشین آن عبارت بودند: لوان، دینور، ماسبزان، همدان و نهاوند.
۲) منطقه شهر زور بخش وسیعی بود بین أربیل و همدان.
۳ ) منطقه جزیره(منطقه‌ای که بین دجله و فرات واقع است): که از جمله شهرهای آن: دیاربکر، آمد، حران، نصیبین، دارا، رأس العین و …. بود.
لازم به ذکر است که تفصیل فتوحات در این مقاله مختصر نمی‌گنجد ولی آنچه مهم است این است که نخستین بار سپاه اسلام در زمان امیر المؤمنین عمر بن خطاب در سال ۱۶ هجری وارد منطقه صعب‌العبور کوهستانی کردستان شد و نخستین شهری را که به فرماندهی فیاض بن عنم فتح کردند حلوان(نزدیک قصر شیرین استان کرمانشاه) بود که اهل آنجا مقاومت چندانی نکردند و در برابر مسلمانان تسلیم شدند پس از آن شهرهای دینور، ماسبزان و همدان نیز از طریق صلح فتح شد، اما فتح جزیره و شهر زور در سال ۲۱هجری بود توسط اصحاب بزرگوار: عیاض بن غنم، سهیل بن عدی، عبدالله بن عتبان انصاری، ولید بن عقبه و عمر بن سعد انصاری بود که هر کدام فاتح قسمتی از آن دیار بودند.
مطلب مهم در فتوح کردستان این است که اکثر مناطق آن از طریق صلح فتح شده و به قول طبری و ابن‌کثیر و ابن‌اثیر، منطقه جزیره آسانترین جایی بود که فتح شده است که اهالی شهرهای آن یا اینکه مسلمان شده و یا از طریق جزیه از راه صلح در آمدند و علت آن این بود که آن مناطق از آن زمان زیر سلطه ظالمان خودی ازساسانیان وغیر خودی از رومیان بود و ایرانیها از حاکمیت آنها ناراضی بودند چون سالها بود که به استثمار ثروتهای مالی و تضعیف آنها مشغول بودند و جوانان آنها را به اجبار به خدمت سربازی می‌کشاندند بنابراین از ظلم و ستم آنها به تنگ آمده بودند و کردها شنیده بودند که اسلام دین برادری و برابری و اخوت است و هیچ فرقی بین انسانها از هر نژاد و قبیله‌ای باشند، نمی‌گذارد. بنابراین شهرهای خود را به آسانی تقدیم کردند و حاکمیت مسلمانان را بر حاکمیت ظالمین خودی و روم ترجیح دادند و به این راضی شدند که زیر لوای خلافت اسلامی باشند، گرچه مسلمانان وارد هر شهری که می‌شدند پس از فتح آن امور را به اهالی آن شهرها واگذار می‌کردند چون هدف آنها تصرف و اشغال سرزمینها نبوده، بلکه در پی تبلیغ اسلام و عدالت‌گستری و نجات مردم از گمراهی و از ظلم و ستم حاکمانشان بوده است. لازم به ذکر است که در تاریخ گزارشی از برخورد نظامی خاندانهای ایرانی مثل سورانها ، شکاکها ، هورامیها و… با اسلام ثبت نشده است و اگر جنگی در کردستان در زمان فتوحات روی داده باشد توسط سپاه رسمی و جیره خور ساسانی با اسلام بوده است نه سپاه خاندانها، چون همانطور که گفتیم کردها مثل دیگر خاندانهای ایرانی آن زمان حکومت محلی داشتند و صاحب سپاه و لشکر و تجهیزات بودند.
دانشمندان کرد در خدمت علوم اسلامی:
منطقه کردستان در دوره‌‌های اسلامی اهتمام ویژه ای به علوم دینی داده و دانشمندان بزرگی را در دامن خود پرورانده است که خدمات ارزشمندی به فرهنگ و تمدن اسلامی نموده‌اند که آثار آنان تا به امروز مورد استفاده مسلمین است از بارزترین آنها:
۱) میمون بن مهران از تابعین بزرگوار(اهل جزیره) ۶) ابو حنیفه دینوری.
۲) ابن‌اثیر صاحب کتاب الکامل فی التاریخ ۷) ابن قتیبه دینوری
۳) ابن‌اثیر صاحب کتاب النهایة فی غریب الحدیث و الأثر ۸) شیخ الاسلام ابن‌تیمیه حرانی
۴) ابن‌خلکان صاحب کتاب وفیات الأعیان ۹) ابن‌صلاح شهر زوری
۵) ابن‌حاجب آلانی نحوی ۱۰) بدیع الزمان همدانی و….
دولتهای کردی در تاریخ اسلامی:
کردها در دوران اسلامی ،همچون دوران باستان ،حکومتهایی محلی را تأسیس کردند که زیر نظر خلافت عباسی و عثمانی، به اداره سرزمین خود مشغول بودند از جمله:
۱)حکومت سالاریه در آذربایجان(۳۰۰-۴۲۰) ۴) ایوبیان(۵۶۷-۶۸۵)در مصر و شام
۲) حسنویه در همدان(۳۲۰-۴۰۵) ۵) امارت بابان
۳) دوستکیه و مروانیه در دیاربکر(۳۵۰-۴۶۷) ۶) امارت سوران و
۷- امارت سلسله اردلان
۸- حکومتهای هورامانات
۹- حکومت جافها
۱۰- امارت اسلامی هورامان غربی توسط انصار الاسلام
۱۱-و……
از بارزترین این حکومتها، حکومت ایوبیان به قیادت سلطان صلاح‌الدین ایوبی است، که به همراهی عمویش اسدالدین شیرکوه، توانست دولت عبیدیها را در مصر شکست دهد و به‌جای آن دولتی سنی را برپا کند و صلیبی‌‌ها را در جنگ «حطین» و «المنصوره» شکست داد و بار دیگر فلسطین را آزاد کرد.
نقش كردها در تمدن اسلامي:
ظهور اسلام و حضورش در كردستان ، بزرگان بسياري در راه اين دين كوشيدند و عاشقانه به خدمت و تعالي آن همت گماشتند . علی رغم اينكه اين ملت ، بزرگترين خدمات را در قبال دين اسلام و زبان عربي انجام داده است ، اما متأسفانه نقش برجسته آنها در طول زمانهاي دور و دراز ، مجهول و ناشناخته مانده است . در مقدمه ي ديوان شيخ احمد جزيري از امام محمّد غزالي نقل مي شود كه فرموده اند : « علوم دين اسلام بر سه پايه بنياد يافته است كه عبارتند از : دينوري ، آمدي و شهرزوري »
اسامي چندي از مشاهير بزرگ كُرد:
اسامي چندي از مشاهير بزرگ كُرد را ذكر می نمائيم كه اسم هايشان در اذهان مسلمانان و اعراب با حروفي از نور نگاشته شده است ، در حالي كه آنها از نسل اين ملّت بزرگ مي باشند . از جمله ي آن مشاهير مي توان از:
۱) امام محمد عبده شاگرد سيد جمال الدين افغاني ۷) سيف الدين آمدي
۲) امير الشعراء احمد شوقي ۸) حافظ عراقي
۳) شيخ عبدالباسط عبدالصمد قاري برجسته قرآن ۹) ابوالفداء ايوبي
۴) عباس محمود عقاد ۱۰)خاندان ابن اثير مورخ مشهور
۵) محمد فريد وجدي ۱۱) ابن خلكان جغرافيدان و مورخ
۶)جميل صدقي زهاوي ۱۲)مفسر بزرگ محمود آلوسي نام برد.
ابن حجرعسقلاني در كتاب (( الا صابه في تميز الاصحابه)) ذكر كرده است كه در ميان اصحاب رسول خدا يك نفر كرد به نام (( جابان)) بوده است كه حدود ۱۰ حديث از او روايت شده است .
استاد « حسن محمود محمد كريم » در جلد سوم از سلسله كتب « نگاهي نو به تاريخ كُرد » مي گويد :
كردها كه در كتاب ديني خود مژده آمدن پيامبري از سرزمين درخت خرما و سرزمين شتر سرخ را شنيده بودند ، مدام چشم انتظار بودند كه اين پيامبر عدل و داد ايشان را از ستم پادشاهان ستمگر خودی و روم برهاند اين بود كه با انتشار خبر پيامبري رسول الله(صلی الله علیه وسلم) جابان كرد را به نمايندگي از طرف خود براي تحقيق و بررسي در مورد صدق اين خبر روانه سرزمين عربستان كردند . و اين براي ملت كرد بسي جاي خرسندي و افتخار است ، در حالي كه نزديكان و خويشان رسول الله(صلی الله علیه وسلم) او را تكذيب و شكنجه مي كردند ، اما كردها براي كشف حقيقت و راستي هزاران كيلومتر راه را طي كرده و خود را از هواي خنك و كوهستاني كردستان و كوههاي سر به فلك كشيده آن به بيابان هاي گرم و سوزان عربستان مي رسانند تا هدايت و نور را بيابند . اگر چه در اطراف رسول الله(صلی الله علیه وسلم) افرادي از مليت هاي ديگر چون صهيب رومي و عداس نينوايي و سلمان فارسي و بلال حبشي هم حضور داشتند اما هيچ كدام از اين بزرگواران همچون جابان كرد به نمايندگي از طرف ملت و قومشان و براي كشف حقيقت به آنجا نيامده بودند . بلكه فقط اين كردها بودند كه نماينده خود را روانه سرزمين وحي كردند تا براي ملت خود و ساير اقوام اطرافشان خبر بياورند .
كردها قبل از اينكه كسي اسلام را برايشان بياورد با ميل و رغبت خود به استقبال آن رفتند . اين بود كه با آمدن سپاه اسلام چنان جنگ قابل توجهي در كردستان رخ نداد . آري اين است كه ملت كرد پس از گذشت پانزده سده همچنان مؤمن و مسلمانند و به دين و آئين خود افتخار مي ورزند و با جان و مال از آن دفاع مي كنند و آن را يگانه راه نجات و آزادي خود مي دانند . لذا هم دوش و همراه با ساير برادران مسلمانشان همچون گذشته ، حالا هم با ايفاي نقش در بيداري اسلامي و حركت و نهضت بزرگ مسلمانان معاصر به خدمت دين و خلق پرداخته اند .
کردستان امروز:
کردستان امروز دارای مسائل و مشکلات خاص خودش است، که به‌علت حساسیت موضوع مجال بحث آن در اینجا نیست. ولی آنچه که مسلم است، این است که امروزه سکولارها و کمونیست‌های مرتد کرد در عراق و ترکیه، پرچمدار دفاع از حقوق ذاتی کردها شده‌اند و کردهای مسلمان تضعیف و به حاشیه رانده شده‌اند و هیچ جماعت قدرتمند یا تبلیغاتی وسیع برخوردار نیستند که کردستان اسلامی را به جهان اسلام معرفی کند و این باعث شده که بسیاری از مردم غیر کرداز شنیدن کلمه کردستان، کردستان سکولاریست، مرتد و کمونیست را تصور کنند!!
منابع:
۱- کردستان چگونه آزاد شد، صلاح الدین عباسی
۲- تاریخ اسلامی کرد، هادی علی، ترجمه علی غفوری
۳- شرفنامه، شرفخان بدلیس
۴- معجم البلدان، اقوت الحموی
۵- تاریخ مشاهیر کرد، بابا مردوخ روحانی
۶-این مقاله برگرفته ازمطالب کریمی و بهرامي بوده که با تلفیق آنها بنا به صلاحدید بازنویسی شده است.