چه کسی در کردستان سوریه جنگ داخلی را شروع کرد؟ و چرا؟(۱)
به قلم : احسان هورامی
در ابتدای شروع جنگ داخلی در سوریه دولت این کشور برای دفاع از شهرهای بزرگ بویژه دمشق و حلب ارتش را فراخواند و در قراردادی نانوشته نیروهای امنیتی سوریه نیز مراکز اصلی خود از جمله مرکز امنیت نظامی، مرکز پلیس و مرکز اطلاعات را تخلیه کرده‌اند.
شهر «سری کانی»(راس العین) نیز مشمول این قرارداد گردید. ارتش سوریه این شهر را تخلیه کردند و همچنین نیروهایی را از شهر «الحسکه» در اطراف «سری کانی» مستقر کرده تا برای هر گونه حمله احتمالی آماده باشند. با خروج ارتش سوریه شهر «سری کانی» به دست کُرد های هم فکر بشار اسد بویژه حزب اتحاد دموکراتیک سوریه(پ.ی.د) افتاد.
در ۲۵ اوت ۲۰۱۲ «جنبش جامعه دمکراتیک» وابسته به پ. ی .د در شهر «سری کانی» یک کنفرانس محلی ، تحت عنوان” برادری ملت ها” را با حضور شخصیت های هم فکر خود در «سری کانی» اعم از کُرد، عرب، نصرانی، سریانی و دروزی تشکیل داد.
در همین راستا افراد مسلح وابسته به حزب اتحاد دموكراتيك كردهاي سوريه – از شاخه‌هاي حزب كارگران كردستان (پ.ك.ك)- يكي از اعضاي دفتر سياسي حزب آزاديبخش كُرد را كه مورد حمايت تركيه و ناتو است را ربودند.”ابوكاو” عضو هماهنگي منطقه عفرين در اين باره اعلام كرد افراد مسلح از حزب اتحاد دمكراتيك به منزل عبدالرحمن آبو معروف به «بافي كاوا» در عفرين حمله كرده و او را به يكي از اردوگاه هاي خود منتقل كردند. این اقدام پ.ک.ک و نوچه هایش در راستای خدمت به ارباب کوچکش بشار اسد صورت گرفت اما عواقب این جنگ داخلی میان کوردهای سکولار به کجا انجامید ؟
در حال حاضر حزبی در کردستان سوریه فعال است که در هماهنگی با دیپلماسی بین المللی و منطقه ای رژیم بشار اسد است و یکسری مناطق را هم در دست گرفته‌اند . ترکیه از اینکه کردهای وابسته به پ.ک.ک ، رژیم بشار اسد و در نهایت جناح روسیه – چین در شمال سوریه به قدرت برسند نگران است. در واقع ترکیه ی عضو ناتو و متحد با آمریکا در سوریه با کارتی بازی کرده است که دو رو است.
بشار اسد این موضوع را به خوبی می‌دانست و به همین دلیل این مناطق را تخلیه کرد و کنترل این مناطق به دست کردهای وابسته به پ.ک.ک افتاد. یعنی کردها را «فعلا» به حال خودشان رها کرد تا برای ترکیه و سایر مخالفین مشکل ساز شوند.اگر بشار بماند مجددا مناطق کردنشین را تحت کنترل خود درخواهد آورد و اگر هم نماند که یک مشکل بزرگ برای حکومت آینده در سوریه و کُرد و ترکیه به یادگار خواهد گذاشت.
با این وصف ترکیه با حزبی سکولار از میان کردها در سوریه روبرو است که عمدتا دشمن ناتو – آمریکا و متحد جناح روسیه – چین است به همین دلیل ابتدا با اپوزسیون سیاسی کورد و عرب سکولار لیبرال در سوریه که دوستانش هستند به توافق رسید که هیچ امتیازی به کردها ی وابسته به پ.ک.ک ندهند. (چه حال و چه در آینده) و در همین راستا هم چندین درگیری در شهرهایی مانند راس العین و عین العرب و عامودا رخ داد و تعدادی از طرفین کشته شدند.
بر افراشته شدن پرچم پ.ی .د وابسته به “پ ک ک ” و ممانعت از ورود ارتش آزاد به این شهر باز موجبات نگرانی ترکیه و ارتش آزاد را فراهم کرد. حکومت سکولار لیبرال ترکیه تلاش می کند با وجود ادعای مذاکره با حزب کارگران کردستان، تنش با این دسته از کردها را به خارج از مرزهای خود بکشاند و همزمان دخالت خود را با هدف براندازی اسد در درگیری با این دسته از کردها ی طرفدار نظام سوریه و جناح روسیه – چین تسهیل کند.
ترکیه در اقدامی پیشدستانه با خنثی سازی مین های مرزی بین «سری کانی» و ترکیه راه را برای خروج مردم شهر آماده کرد. همزمان با این اقدام دولت سکولاریست تُرک؛ نزدیک به هزار شبه نظامی مسلح کورد و عرب از داخل اراضی ترکیه به سری کانی یورش آورده و وارد محله‌های عرب‌نشین شدند. در چند ماه گذشته گروهی از افراد مسلح با پشتیبانی لجستیکی ارتش ترکیه و حمایت ارتش آزاد قصد تصرف شهرهای مرزی در کردستان سوریه را داشته اند .
گفته می شود دولت ترکیه به نیرو های مسلحی که اکثرا از نیرو های ارتش آزاد ، لواء جبهه الاکراد و جبهه آزادیبخش کردستان و حزب آزادی کُرد سوریه و… هستند ماموریت داده است تا نواری به طول ۱۰۰ کیلومتر از راس‌العین تا عامودا و به عمق ۵ کیلومتر در داخل سوریه تشکیل دهند.
در آذرماه سال ۹۱ شمسی اولین درگیری حوالی ساعت ۲ بعدازظهر به وقت محلی روی داد که در جریان آن گروههای مسلح کورد وابسته به ترکیه و ارتش آزاد به یک نقطه ایست بازرسی YPG در نزدیکی چهار راه حسکه در مقابل نانوایی واقع در نزدیکی محله “زرتشت” سری کانی حمله کردند و پس از اینکه گروههای مسلح بصورت گسترده مناطق کردنشین و اکثرا عرب‌نشین شهر را توپ باران کردند، جوانان عرب هم اسلحه بدست گرفته و در کنار نیروهای کورد به مقابله با مهاجمین پرداختند . افراد زخمی گروههای مسلح بلافاصله با آمبولانس به ترکیه انتقال یافتند. هدف از این جنگهاعلاوه بر جنگ علیه پ.ک.ک و متحدینش ، ایجاد اختلاف و درگیری نژادی و قومی میان اعراب و کوردهای مسلمان بود چیزی که هر دو جناح شرق و غرب به عنوان یک ابزار مخرب تفرقه انگیز به دنبال آن هستند .
بسیاری از مردم «سری کانی» در مرز مشترک با ترکیه در انتظار اجازه دولت ترکیه برای عبور از خاک آن کشور به سر بردند و تنها به عده معدودی اجازه ورود به خاک ترکیه داده شد.
البته اشغال سری کانی توسط نظامیان حکومت سکولار ترکیه و متحدینش ، دولت مرکزی سوریه و متحد پ.ک.ک و پ. ی. د را به واکنش واداشت.هواپیماهای دولت سوریه پس از اشغال «سری کانی» توسط نیروهای ترکیه و ارتش آزاد، اقدام به بمباران این شهر کردند و براثر آن علاوه بر ویرانی شهر و آوارگی اهالی، تعداد زیادی از شهروندان نیز کشته و زخمی شدند. حتی گزارش رسید که گروههای مسلح مهاجم در نقطه مرزی با ترکیه بر اثر تقسیم اموالی که از مردم سری کانی به غارت برده بودند، با هم درگیر شدند. درگیری های اخیر کردهای طرفدار سوریه و عناصر مسلح در شهر راس العین و دخالت های ترکیه در آن و حمایت از عناصر مسلح نشان می دهد که ترکیه از طریق آتش افروزی در این منطقه به دنبال پیاده کردن استراتژی های موردنظر خود است.
تا این زمان گروههای مسلح اهل سنت که ادعای شریعت گرائی داشتند مثل جبهه النصره و لواء شام و غیره وارد جنگ با هیچ طرفی نشدند بلکه با بستن پیمانهایی با کوردهای سکولاریست نیروهای نظامی خود را از مرکز شهر خارج نموده و به حاشیه ی شهر انتقال دادند .
سخنگوی شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک کردستان سوریه ( YPG ) در همین زمان اعلام کرد: با دو گروه مسلح جبهه النصره و غرباء الشام به توافق رسیده اند دو طرف نیروهای خود را از شهر سری کانی خارج کنند.
خروج نیرو های مسلح از شهر سری کانی حالت غیرنظامی را به شهر بازگرداند و با حمایت ها و تشویق های کوردهای شریعت گرا، مردم به خانه هایشان که اکثرا توسط ارتش آزاد چپاول شده بود برگشتند. قبلاً کوردهای شریعت گرا در داخل شهر حضور قوی داشتند ، اما دولت مرکزی سوریه نیز با رهنمودهای YPG به بهانه وجود این گروههای مسلح شریعت گرا در سری کانی ، چندین بار این شهر را بمباران کرد؛ به همین دلیل مجاهدین شریعت گرا جهت محافظت از مردم نیروهای خود را به شرط عدم خیانت نیروهای پ.ک.ک و نوچه هایش به محله های کورد و عرب نشین حاشیه ی سری کانی منتقل کردند .
ترکیه ابتدا در عراق از روابط خصمانه با دولت اقلیم کردستان دست برداشت و برای کنترل و تاثیر گذاری به سوی همکاری، نفوذ و حضور رفت. درسوریه نیز می بینیم که وضعیت ترکیه سکولار لیبرال نوعی وضعیت چند وجهی است. از یک سو ترکیه با کردهای سکولار لیبرال عراق یا اقلیم به گونه ای توافق دارد. از طرف دیگر با کردهای سکولار لیبرال سوریه هم که تحت حمایت منطقه اقلیم کردستان عراق هستند رابطه بدی ندارد. اما در عین حال با جماعتهای شریعت گرای مستقل و و نیروها و گروهای هوادار پ ک ک در کردستان سوریه رابطه دشمنانه ای دارد.
بنابراین موضع دولت ترکیه ی عضو ناتو نسبت به کردها چند وجهی است. یعنی از یک سو دشمنی از جماعتهای شریعت گرای مستقل کورد و پ ک ک حاکم است و از سویی نیز بدنبال مهار اینها از راه ارتش آزاد و ارتباط با برخی از گروه های کورد سکولار لیبرال (از جمله حزب دموکرات کردستان عراق تحت رهبری مسعود بارزانی) و گروههایی چون دارودسته ی جولانی و احرار الشام و… می باشد.
لذا نمی توان گفت موضع ترکیه موضعی یکدست نسبت به مسائل کوردی است. این امر عمدتا ناشی از تاکتیک و توافقات تاکتیکی با کردها که همراه با نوعی دوستی غدارانه و خصومت است می باشد. گذشته از این تشکل شورای ملی کرد که از مجموعه ای از احزاب به جز پ ک ک و گروه های طرفدارش در اربیل تاسیس شد ، یعنی بارزانی تلاش کرد انسجامی بین نیروهای کردی سوریه ایجاد کند، اما به دلیل نوع رابطه بارزانی با ترکیه حزب اتحاد دمکراتیک سوریه استثنا گردید، تا رضایت ترکیه را داشته باشد.
احتمال جنگ داخلی بین حزب اتحاد دمکراتیک سوریه و شورای ملی کردهای سوریه وجود دارد. چنانچه در عامودا چهره ی خودش را نشان داد ، چون آنچنانکه قبلا ذکر شد اختلاف سیاسی بین این دو زیاد است ، زیرا اختلاف اربابان و جناحهایی که اینها خودشان را به آنها وابسطه نموده اند در چپاول مردم زیاد است .
نمی توان انکار نمود که پ ک ک و حزب هوادار وی در سوریه از پایگاه گسترده تری نسبت به مریدان بارزانی و ترکیه در سوریه برخوردار است که سابقه آن به چند دهه مزدوری برای رژیم سکولار سوسیالیست بعث سوریه می رسد.اما در نهایت ، اگر تضادها به مرحله بحرانی برسد توان ایستادگی در مقابل تمام مخالفان را ندارد.
هر گونه معامله ی بین المللی قدرتهای امپریالیستی دنیا با هم و تنش زدایی بین دولت و مخالفان اسد منجر به افزایش تنشهای مخالفان اسد با کوردهای مزدور اوجالان نیز خواهد شد. چرا که نه دولت مرکزی سوریه و نه مخالفان آن تاکنون نسبت به مزدوران پ.ک.ک که هم اکنون بخشی از انها وظیفه ی نگهبانی از چاههای نفت برای آمریکا را دارند نظر مثبتی نداشته اند و اظهار نظر ایجابی نداشته اند. این امر نیز میتواند سرآغاز تنش با دولت مرکزی و هم با مخالفان دولت و در نهایت در منگنه قرار دادن حزبی مزدور از میان کوردها باشد که خود را با زور اسلحه و دیکتاتوری همه جانبه بر کوردهای مسلمان تحمیل کرده است.