سیکولاریسم (عه لمانیه ت) و دیموکراتی دینی قوڕەیش بوو
هەروانەبوو کە خوای گەوره لە کۆمەلگایەکی وەکو قوڕەیش دینەکەی دابەزینێ قوڕەیش پیکاهاتبوو لەچەند تیرەو هۆزیک وەک بنەمالەی هاشم و بنەمالەی ئومەیە..هتد وەسەرانی قوڕەیشیش لە دارالندوە کۆئەبوونەوە کە هاوشیوەی( ئەنجومەنی نوینەران ، پەڕلەمان بوو) بۆ گەلالەکردنی بارودۆخەکانیان و بڕیاردانی شەڕ و ئاشتی و یاسادانان . کە دیموکراسی بوو بەهەموو ماناکانی دیموکراسی و سیکولاریسم لە ئازادی بیروڕا و ئازادی ئایینی کەس بەزۆر ناچارناکرا تاکو لات و عوزا بپەرستێ تەنانەت ئازادی بە دینی نەساراش بەخشرابوو ئەوەتا وەڕەقەی کوڕی نەوڤەل لەگەلیاندا ئەژیاو کێشەی نەبوو هەرکەسیک خاوەنی هەر بیروباوەڕێ بوایە بەئازادی ئەچوە پاڵی کەعبە و ئاشکرای ئەکرد جگە لە ئیسلام ، ئەمە دستوور و دینی قوڕەیش بوو بەتەواوی دەستیان پێوەگرتبوو لەم سیکولاره خوینمژانەی ئەم سەردەمە زیاتر چونکە ئەندام پەڕلەمانەکانی ئیستا لەلایەن دەزگا هەواڵگریەکانی پارتی دەسەلاتەوە دیاری ئەکرێ کە خاوەن سەرمایەن بۆ خۆیان دەنگەکان ئەکڕن، وە کاتێ دەردەچن بۆ پەڕلەمان نوینەرایەتی ڕاستەقینەی هەموو خەلکەکە ناکەن، بەلام دیموکراسیەکەی قوڕەیش تەواو نوینەرایەتی هەموو چین و تویژەکانی خەلکی مەککەی دەکرد ، هەرچەنە ابوطالب هەژاربوو بەلام دەسەلاتداری بنەمالەکەی خۆی هاشم بوو نۆینەری بنەماڵەکەی بوو لە پەڕلەمان ئەمە شیوەی حوکمڕانی و بەرنامەو دینی قوڕەیش بوو کە خەڵکی مەککەیان پێ ئەبرد بەڕیوە ، بۆیە خوای گەورە دینی ئیسلامی بۆ ناردن تائەو بەرنامەیەیان لەناوببات و کوفری پێ بکەن و پێیان ڕابگەیەنێ ئەوەی لەسەرین بەرنامەیەکە لەسەر هەوەسبازی دەسەلاتدارەکانتان داڕیژراوە و خوای کارزان و دروستکەرتان لێی بەریە و پێی ڕازی نیە ئەو خالق و خاوەنتانە تەنها ئەویش شایستەیە بەرنامەتان بۆ دابنات ئەزانێ چی بۆ ئیوە شیاوە .
بۆیە من لێرەدا بەو ناکەسانە ئەڵێم کە بە موسلمانە ڕاستەقینەکان ئەڵێن تەکفیری ، ئەوە خوای گەورەبوو کاتێ دینەکەی نارد بۆ قوڕەیش فەرمانی کرد ئەو کەسانەی کە لەگەل دەسەلاتداران و بەرنامەی قوڕەیشن بە کافر بانگیان بکەن و سورەتی کافرونی لەوبارەیەوە دابەزاند .
بۆیە چاک بزانن خوای پەروەردگار فەرمانی نەکرد پێغەمبەرەکەی پێغمبەریکی میانڕەو بێ بەڵکو فەرمانی کرد پێغەمبەریکی توندڕەو بێ تەکفیری بێ بەرامبەر هەرکەسێ کە دین و بەرنامەی خوای قبوڵ نەبێ « یا ایها الکافرون ……لکم دینکم ولی دین ».