ابزارها و شیوه های پیاده نمودن اصول در سیاست خارجی(۹۴)
بر گرفته از کتاب روابط متقابل اسلام و دین سکولاریسم
مؤلف: ابوحمزه المهاجر هورامی
جایگاه ابزارها در دپیلماسی بسیار قابل توجه می باشد به گونه ای که می توانند عاملی در کامیابی یا ناکامی دستگاه دپلیماسی موثر باشد.تبین و مشخص نمودن هدف های دیپلماسی توجیه مناطق اهداف و استفاده به موقع از روش های مذاکره، تهدید و اعطای پاداش، مهمترین شاخص های ارزیابی رفتار سیاسی و دیپلماتیک به شمار می رود. در بررسی جایگاه ابزارهای دیپلماسی در اسلام باید این نکته توجه داشته باشیم که رویکرد اسلام در مورد کاربرد هر گونه ابراز و شیوه دیپلماسی و رفتار سیاسی از گذشته تاکنون فقط در قالب و چارچوب اندیشه دینی و رابطه موجود میان غایات و ابرازها قابل تعمق است.[۱]
از نظر اسلام،میان غایات و ابزارها نوعی رابطه وجود دارد که مهمترین نقطه تمایز اسلام از مکاتب بشری و اندیشه های سیاسی سکولاریستی است.گفته شده که دردیپلماسی کنونی نیز میان اهداف و ابزار نوعی رابطه هست،اما ماهیت این دو نوع رابطه،کاملا دو گونه و متفاوت است.در دیپلماسی معاصر به ویژه دین سکولاریسم،هر نوع ابزار و روشی که بتواند زمینه های تحصیل اهداف و دست یابی به سود بیشتر ولذت بیشتر را فراهم آورد، مطلوب است. لذا، میزان مطلوبیت و عدم مطلوبیت ابزارها و روش ها با توجه به میزان توفیق و کامیابی ابزار برای نیل به اهداف تحلیل می شود. اما در اندیشه اسلامی،معیار ارزیابی ابزارها و روشها در استفاده از ابزارها و روش ها،نمی تواند نظام ارزشی اسلام را نادیده بگیرد.
پاره ای از ابزارها و شیوه های پیاده نمودن اصول را می توان چنین برشمرد :
- دعوت مستقیم
- اعزام مبلغ و مربی به مناطق دور و نزدیک برای دعوت مردم به اسلام و ابلاغ پیام وحی و مکتب به آنان
- اعزام سفرا و نمایندگان به سوی قبایل عرب، گروههای دینی و دولتهای مجاور
- مذاکره با سفرا و نمایندگان قبایل، گروهها و دولتها
- ارسال پیام کتبی و شفاهی به سران دولتها
- مذاکره و انعقاد قرارداد و پیمان اتحاد و دوستی و عدم تعرض و نیز قرارداد دفاعی و نظامی
- تشکیل کنگره های دینی برای بحث و گفتگو و سوال و مناقشه برای یافتن حقیقت
- برخورد فعال با توطئه ها و عهد شکنی ها، و خیانتها که با واکنش سریع پیامبر (ص) حل و فصل می شد.
- کسب اطلاعات از طریق اعزام افراد مجرب و نفوذی
- جهاد (منظم ، غیره منظم – سریه ها و غزوه ها)
- حکمیت
- اعطای امتیازات برای رسیدن به توافقهای اساسی
- استفاده از ابزار اقتصادی و مولفه قلوبهم[۲]
[۱] مالتی کی. جی ، مبانی تجزیه و تحلیل سیاست خارجی، ترجمه بهرام مستقیمی، دفتر مطالعات سیاسی وزارت خارجه ، ۱۳۷۶، ۲۷۹
[۲] علی مساعدی، سیاست خارجی پیامبر اعظم(ص)،قم ، انتشارات قم ،۱۳۸۲ ، ۵۹