قرآن و مسؤولیت مسلمانان در برابر پیامبرخاتم (۶۸)
بر گرفته از کتاب روابط متقابل اسلام و دین سکولاریسم
مؤلف: ابوحمزه المهاجر هورامی
بررسى آیات متعدد قرآن حکایت از آن دارد که در بینش قرآنى، پیامبرخاتم صلی الله علیه وسلم صرفا در جایگاه مسئلهگویى و بیان احکام قرار ندارد و حوزهى نفوذ و دخالت او به ابلاغ وحى محدود نمىگردد و مسلمانان نیز نباید فقط براى فراگیرى احکام پیامبرخاتم را مرجع خود بدانند، بلکه موظفند در عرصهى مسائل اجتماعى، از خط مشى و سیاستى که توسط پیامبرخاتم ترسیم مىشود پیروى کرده، و در جریانات سیاسى ـ اجتماعى، بر طبق نظر او عمل نمایند و در برابر امر و فرمان او گردن نهند. برخى از این آیات عبارتند از:
ـ « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا »، (نساء / ۳۳) اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! از خدا (با پيروي از قرآن) و از پيغمبر (خدا محمّد مصطفي با تمسّك به سنّت او) اطاعت كنيد، و از كارداران و فرماندهان مسلمان خود فرمانبرداري نمائيد (مادام كه دادگر و حقّگرا بوده و مجري احكام شريعت اسلام باشند) و اگر در چيزي اختلاف داشتيد (و در امري از امور كشمكش پيدا كرديد) آن را به خدا (با عرضه‌ي به قرآن) و پيغمبر او (با رجوع به سنّت نبوي) برگردانيد (تا در پرتو قرآن و سنّت، حكم آن را بدانيد . چرا كه خدا قرآن را نازل، و پيغمبر آن را بيان و روشن داشته است . بايد چنين عمل كنيد) اگر به خدا و روز رستاخيز ايمان داريد . اين كار (يعني رجوع به قرآن و سنّت) براي شما بهتر و خوش فرجام‌تر است.
. ـ « وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا »( نساء / ۸۳) و هنگامي كه ( خبر ) كاري كه موجب نترسيدن يا ترسيدن است (از قبيل : قوّت و ضعف، و پيروزي و شكست، و پيمان بستن با اين قبيله و گسستن از آن قبيله) به آنان (يعني منافقان يا مسلمانان ضعيف‌الايمان) مي‌رسد، آن را (ميان مردم) پخش و پراكنده مي‌كنند (و اخبار را به گوش دشمنان مي‌رسانند) . اگر اين گونه افراد، سخن گفتن در اين‌باره را به پيغمبر و فرماندهان خود واگذارند (و خبرهائي را كه مي‌شنوند فقط به مسؤولان امور گزارش دهند) تنها كساني از اين خبر ايشان اطّلاع پيدا مي‌كنند كه اهل حلّ و عقدند و آنچه بايست از آن درك و فهم مي‌نمايند . اگر فضل و رحمت خدا شما را در بر نمي‌گرفت (و شما را به اطاعت از خود و پيغمبرش، و برگشت امور به پيغمبر و مسؤولان كشوري و لشكري خويش هدايت نمي‌كرد) جز اندكي از شما همه از اهريمن پيروي مي‌كرديد .
قرآن مسلمانان را موظف مىداند که اطلاعات و اخبار خود را ـ به ویژه در شرایط حساس جنگ، قبل از انتشار در بین مردم ـ به پیامبرخاتم ارائه نمایند.
پس این آیه نیز صراحت دارد که پیامبرخاتم صرفا ابلاغ کنندهى احکام الهى نیست، بلکه علاوه بر کارشناسى احکام، مسئولیت کارشناسى موضوعات، حوادث و رخدادهاى سیاسى ـ اجتماعى نیز بر عهدهى اوست و همان گونه که مسلمانان براى دریافت احکام به او مراجعه مىکنند، براى دریافت تحلیل صحیح مسائل جارى جامعه نیز باید به او مراجعه نمایند و از انجام هر عمل خودسرانه پرهیز نمایند. همچنین قرآن کریم از مسلمانان مىخواهد که با دخالت پیامبرخاتم در امور اجتماعى و پس از اعلام نظر پیامبرخاتم، تردیدى به خود راه نداده، و همگى اطاعت نمایند:
«وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا» (احزاب / ۳۶) هيچ مرد و زن مؤمني، در كاري كه خدا و پيغمبرش داوري كرده باشند (و آن را مقرّر نموده باشند) اختياري از خود در آن ندارند (و اراده‌ي ايشان بايد تابع اراده‌ي خدا و رسول باشد) . هر كس هم از دستورخدا و پيغمبرش سرپيچي كند، گرفتار گمراهي كاملاً آشكاري مي‌گردد.
و همچنین: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ» (حجرات/۱) اي كساني كه ايمان آورده‌ايد ! بر خدا و پيغمبرش پيشي مگيريد و پيشدستي مكنيد، و از خدا بترسيد و پروا داشته باشيد، چرا كه خدا شنواي (گفتارتان،و) آگاه (از كردارتان) مي‌باشد .
«مَا كَانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَمَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ وَلَا يَرْغَبُوا بِأَنْفُسِهِمْ عَنْ نَفْسِهِ» (توبه/ ۱۲۰) درست نيست كه اهل مدينه و باديه‌نشينان دوروبر آنان، از پيغمبر خدا جا بمانند (و در ركاب او به جهاد نروند ، و در راه همان چيزي جان نبازند كه او در راه آن جان مي‌بازد) و جان خود را از جان پيغمبر دوست‌تر داشته باشند .
آیات متعدد دیگرى نیز وجود دارد که نمایانگر شعاع رهبرى پیامبرخاتم بر سراسر زندگى اجتماعى، سیاسى، اقتصادی، نظامی، امنیتی وعقیدتی مسلمانان است.