روند تاریخی دین سکولاریم در تاریخ معاصر ایران و خطر سکولاریزاسیون در جامعه نوین (۲۴۰)
بر گرفته از کتاب روابط متقابل اسلام و دین سکولاریسم
مؤلف: ابوحمزه المهاجر هورامی
سکولاریسم در قالب نوین آن در ایران سه فرایند تحولى طى کردهاست:
نخست، مرحله شکلگیرى سکولاریسم از عصر قاجاریه تا حاکمیت رضا شاه
دوم ، دوران حاکمیت سکولاریسم از روى کارآمدن رضا شاه تا پیروزى انقلاب ۵۷
سوم ، مقطع افول جریان سکولاریسم از دوران انقلاب سال ۵۷ به بعد.
انقلاب سال ۵۷ ایران نتیجه واکنش به اشاعه دین سکولاریسم در جوامع تشیع و اهل سنت بود .این انقلاب یک واکنش غریزی به فعالیت‌های پهلوی اول و دوم و پروژه اشاعه دین سکولاریسم در جامعه بود و طبعاً این انقلاب نوعی حرکت خلاف موج بود.
پس از انقلاب فرانسه و انقلاب‌های این چنینی در دنیا ، حرکت به سمت سکولاریزه شدن جوامع آغاز شد، بنابراین همه حکومت‌ها و دولت‌ها به این سمت حرکت می‌کردند حتی سرزمینهای مسلمان نشین هم بالاجبار به این سمت برده می‌شدند، اما انقلاب ۵۷ ایران روندی خلاف دین سکولاریسم ابتدا «با نام قانون شریعت الله»، «برای خدمت به بندگان الله» و برای پایان دادن به کسوف دولت و حکومت اسلامی صورت گرفت. این نکته‌ای است که حتی خود صاحب‌نظران سکولارغربی چون «گیدنز» معتقد بودند که انقلاب ایران برخلاف انقلاب‌های مدرن در فضای سکولاریسم و مفروضات سکولاریستی برای اشاعه قلمرو دین و بازتعریف مجدد رابطه دین و سیاست انجام شد.
به صورت کلی حاکمیت کامل دین سکولاریسم زمانی اتفاق می‌افتد که قاعده جامعه و طبقات اجتماعی و اکثریت مردم آن را بپذیرند در غیر این صورت حکومت است که تنها اعتقاد به دین سکولاریسم دارد و این حکومت «سکولار» است اما در جوامع اسلامی، دین بالاترین ابر قدرت است و تجربه تاریخی در خاورمیانه و مشرق زمین نشان داده که همواره گرایش‌های دینی مردم قوی‌ترین بوده و هیچ قدرتی نتوانسته با آن مبارزه و زورآزمایی کند، حتی خود رژیم شاه نیز قربانی چنین زورآزمایی شد.
با این وجود و با توجه به اینکه قدرت در جامعه اسلامی با دین اسلام است، نفوذ کامل دین سکولاریسم به صورت کلی امکان ناپذیر است اما با این حال اشاعه فرهنگ، سبک زندگی غربی در بین مسلمانان در رگه‌های معرفتی، اخلاقی و رفتاری افراد می‌تواند زمینه‌های سکولاریزاسیون از پایین را فراهم کند و این امر خطرناکی است به این معنا که مسلمانان و اقشاری از جامعه، با دور ریختن بخشی از دین و قوانین شریعت الله ، این مفهوم دین حداقلی را بپذیرند.