تمدن اسلامی در فتح اندلس؛ به کوری چشم سکولاریسم ها

تمدن اسلامی در فتح اندلس؛ به کوری چشم سکولاریسم ها

ارائه دهنده: سعید

فتح اسپانیا ومسلمانان

لاین پل ” مستشرق انگلیسى مى‏نویسد:
اسپانیا هشت قرن در دست مسلمانان بود و نور تمدن آن، اروپا را نورانى ساخته بود و دشت‏هاى سوزان این سرزمین در اثر کوشش ملت فاتح، آباد گردید و شهرهاى با عظمتى را در این وادى بزرگ به وجود آوردند.

علوم و ادب و صنعت فقط در همین سرزمین اروپایى رونق داشت و از همین رهگذر بود که علوم ریاضى، فلکى گیاه‏شناسى تاریخ، فلسفه و قانون‏گذارى تنها در اسپانیاى اسلامى تکمیل شده و نتیجه داده بود.
در این زمینه نوشتار دکتر “مارتینز مونتابث ” مستشرق اسپانیایى، نیز ارزنده است:
اگر حاکمیت هشت قرنه‏ى اسلام بر اسپانیا نبود، هرگز این کشور وارد گردونه‏ى تاریخ تمدن نمى‏شد. این دوره، در حالى که اروپاى همسایه، اسیر تیرگى جهل و عقب ماندگى بود، روشنایى خرد و فرهنگ را به آن‏جا منتقل کرد.

لاین پل ” مستشرق انگلیسى مى‏نویسد:
اسپانیا هشت قرن در دست مسلمانان بود و نور تمدن آن، اروپا را نورانى ساخته بود و دشت‏هاى سوزان این سرزمین در اثر کوشش ملت فاتح، آباد گردید و شهرهاى با عظمتى را در این وادى بزرگ به وجود آوردند.

علوم و ادب و صنعت فقط در همین سرزمین اروپایى رونق داشت و از همین رهگذر بود که علوم ریاضى، فلکى گیاه‏شناسى تاریخ، فلسفه و قانون‏گذارى تنها در اسپانیاى اسلامى تکمیل شده و نتیجه داده بود.
در این زمینه نوشتار دکتر “مارتینز مونتابث ” مستشرق اسپانیایى، نیز ارزنده است:
اگر حاکمیت هشت قرنه‏ى اسلام بر اسپانیا نبود، هرگز این کشور وارد گردونه‏ى تاریخ تمدن نمى‏شد. این دوره، در حالى که اروپاى همسایه، اسیر تیرگى جهل و عقب ماندگى بود، روشنایى خرد و فرهنگ را به آن‏جا منتقل کرد.

_ تاثیر فرهنگ اسلامی بر ملت اندلس یا اسپانیای کنونی:

فرهنگ اسلامىِ علم دوستى چنان در کام مسلمانان اندلس، شیرین افتاد که بسیارى از آنان مشتاق گام نهادن در این راه شدند و این همه در حالى بود که اروپاى آن روز، در گرداب تفتیش عقاید وحشى‏گرى و مخالفت با علم غوطه‏ور بودند.
با ورود اسلام به اندلس، زنان پا به دنیا و فرهنگ دیگرى نهادند و به درجات بلند علمى و اجتماعى دست یافتند،
سواد آموزى چنان رو به فزونى نهاد که تنها در مدت یک سال در قرطبه، بیش از پانزده هزار جلد کتاب نوشته شد و با انتقال صنعت چاپ از بغداد به اندلس، این رقم فزونى یافت. داشتن کتاب و کتاب‏خانه نشانه بزرگى و فخرفروشى گردید. بزرگانى در میدان علم و نوآورى قد برافراشتند و کارهایى را به بشر و جهان علم عرضه نمودند.

پروفسور “دالماس ” استاد بیمارى‏هاى زنان دانشکده پزشکى شهر “مونت پلیه ” اعتراف مى‏کند:
تمدن مسلمانان منحصر به فن معمارى و نقش و نگار ساختمان‏ها و مساجد پرشکوه نیست، بلکه شامل بسیارى از علوم و معارفى مى‏شود که اساس علوم جدید به ویژه علوم گیاه‏شناسى و پزشکى است.
نهضت علمى اى که با ورود اسلام به اندلس پدید آمده بود، با شکوفا کردن استعدادهاى مردم، اندیشمندان بنامى چون ابن مسّره، ابن خرم، ابن باجه، ابن رشد، ابن طفیل، ابن عربى، ابن سید بطلمیوسى، على بن عباس، زهراوى، ابن سعید مغربى، حیان بن خلف قرطبى، عبدالحمید بن عبدون اندلسى و… را به یادگار گذاشت.

هم‏چنین با توسعه فعالیت‏هاى اقتصادى در بخش‏هاى گوناگون صنعت، ریسندگى و بافندگى نیز از رشد چشم‏گیرى برخوردار شد تا جایى که تنها در شهر طلیطله پنجاه کارخانه پارچه بافى وجود داشت که تعدادى از این‏ها مخصوص بافتن پارچه‏هاى ابریشمى بود و حدود چهل هزار کارگر در این کارخانه‏ها مشغول به کار بودند.

آنان در استفاده از معادن نیز به موفقیت‏هاى ارزشمندى رسیدند؛ آنان طلا را از ماسه و شن رودخانه‏هاى لارده، شقر، تاجه، به دست مى‏آوردند، نقره راه‏از معادن مرسیه، حمّه، قرطبه، باجه و آهن را از شمال وادى الکبیر.
مسلمانان براى استفاده از زمین‏هاى بى‏آب، با بهره‏گیرى از مهارت‏هاى فنى خویش، روش‏هاى جدید آبیارى را اختراع کردند و از این طریق، زمین‏هاى بسیارى را آباد کردند. با رشد و توسعه اقتصادى، کالاهاى صنعتى و کشاورزى و صادرات و بازرگانى و تجارت خارجى اندلس رونق یافت و کالاهایى مانند: اسلحه، ورق آهن، ظروف چینى مُذَهَبْ و سفالى، کاشى‏هاى رنگارنگ، فرش، انواع پتو و پارچه‏هاى ابریشمى و… صادر گردید.

اسلام، هم بر زبان و هم بر فرهنگِ کشورهاى اروپایى تأثیر گذاشت. این تأثیر در اسپانیا بسیار زیاد بود که حتى امروزه هم قابل پیگیرى است. در بعضى از شهرهاى سنتى اسپانیا، هنوز هم پرده‏اى جلوى در ورودى خانه‏ ها مى‏ زنند که اگر در باز باشد، داخل خانه دیده نشود که تقلیدى از سنتِ اسلامى است که براى خانه، حفاظِ امن و حجاب قائل مى‏شود.

_موقعیت فرهنگی و اقتصادی پیش از اسلام در آندلس:

بدون تردید فرهنگ اسپانیاى پیش از اسلام در مقایسه با تمدن اسلامى، چیزى براى ابراز وجود نداشت و برترى نسبى فرهنگى اسپانیاى پیش از اسلام در مقایسه با اروپاى بى‏تمدن آن زمان، چیزى را ثابت نمى‏کند و از ارزش خدمات بسیار مسلمانان در این سرزمین نمى‏کاهد. اوضاع اقتصادىِ اسپانیاى پیش از اسلام، همچون وضعیت سیاسى و فرهنگى‏اش، حالتى آشفته داشت و به گواهى تاریخ، هیچ‏گونه اثرى از پیشرفت اقتصادى در دوران پادشاهان ویزیگوت، وجود ندارد.گر چه در دوره‏ى رومیان، وضع بهتر بود.
هنگامى که آفریقا، در حکومت اسلامى از نعمت آزادى عقیده و عدل و داد برخوردار بود و مراحل تکامل و پیشرفت‏هاى اساسى را با سرعت زیادى طى مى‏کرد، شبه‏جزیره‏ى اسپانیا، همسایه‏ى شمالى وى، زیر بار ستم پادشاهان ویزیگوت ضعیف و نابود مى‏شد.

_فليپ ولف استاد افتخاري دانشگاه تولوز فرانسه و مستشرق بنام در اروپا، در بخشي از كتابش تحت عنوان «بيداري روشنفكري در اروپا»آورده است: «رنسنان كارولنژين» در سالهاي اول قرن نهم كه باعث بيداري – تحرك و شكل گيري تمدن غرب شد، حاصل نگرديد مگر با بهره گيري از خرده ريزهاي گنجينه علم و معرفتي كه در كشورهاي شرق مديترانه گرد آوري شده بود ولف اضافه مي كند كه ما نبايستي فراموش كنيم كه بين النهرين يكي از مهمترين كانونهاي موثر در تشكيل تمدن اروپا بوده است»

گرچه نظريه فيليپ ولف مورد پذيرش تمامي علماء اروپائي نيست، اما ظن غالب حكم بر صحت تولد در شرق مي كند. مخالفين فيليپ بر اين ادعا پافشاري مي‌كنند كه لازم است ابتدا به اين موضوع بپردازيم كه آيا آنچه در شرق باستان به عنوان علم مطرح بوده است واقعاً علم تلقي مي شود يا يك تجربه شخصي است؟ در پاسخ بايد گفته شود كه چنانچه علوم شرقي ابتدا مبتني بر نيازها و تجربيان فردي بوده ولي نهايتاً از بار تفكرات علمي بهره مند شده است.

انسانها پس از اشباع شدن از خدايان روي زمين به آسمان نگريستند. آسمان براي انسان هم مركز بركت بود، چون باران داشت و خورشيد و هم مأمن نيروهاي مرموز و مهم مسكن خدايان. بنابراين، بابليها نخستين و قومي بودند كه اعلام داشتند ستارگان نقش قدرتمندي در تعيين سرنوشت انسان دارند.

كلدنيان براي اولين بار بطور مشخص جايگاه، نام و حركت و مسير نامنظم ظاهري ستارگان را تعيين كردند، فواصل ستارگان يكديگر و موقعيت آنها را اندازه گيري نمودند و مداري كه خورشيد ظاهراً ظرف يكسال دور زمين طي مي كند را معين كردند. منطقه البروج را اندازه گيري و سال را به ۳۶۵ روز و ۱۲ ماه تقسيم و سال شمسي را مشخص كردند.

در مصر علاوه بر حساب و هندسه، علم پزشكي و تشريح به مناسب علم موميائي ترقي كرد.

اين اندكي از ذخائر علمي شرق بود. پس اجازه داريم بگوئيم كه شرق، زايشگاه علم بوده است. ادعائي كه مورد تأييد علماء غربي نيز مي باشد.