دانشمندان مسلمان در دوران حکومت های اسلامی نه سکولاریسمی!!!
ارائه دهنده : سعید
بسم الله الرحمن الرحیم
_آیتیست ها که مسلمانان را محکوم به بی علمی میکنند وعامل آن را اسلام میدانند پس بهتر است بدانند که تمامِ دانشمندانِ مسلمان در دوران حکومت های اسلامی بوده اند و علت پس رفت مسلمان ها قوم گرایی وسکولار شدن و یا متحد نشدن شان بخاطر مرزهای خیالی میانشان بود!
⬅فاطمة محمد فهری (به عربی: فاطمة بنت محمد الفهري) مشهور به ام‌البنینه (مادر بچه‌ها) زن مسلمان قرن سوم هجری (حوالی ۲۶۵ هجری قمری). ?وی به عنوان بنیانگذار اولین موسسه آکادمیک مدرن که مدرک تحصیلات عالیه ارائه می‌داد، شناخته می‌شود. این موسسه امروز با عنوان دانشگاه قرویین در شهر فاس مراکش پابرجاست.
⬅ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا، مشهور به ابوعلیِ سینا، ابن سینا و پور سینا (زادهٔ ۳۵۹ ه.ش در بخارا – درگذشتهٔ ۲ تیر ۴۱۶ در همدان، ۹۸۰–۱۰۳۷ میلادی.
_ پزشک، ریاضی‌دان،منجم، فیزیکدان، شیمی‌دان، روان‌شناس، جغرافی‌دان،زمین‌شناس، وی نویسنده کتاب شفا یک دانشنامه علمی و فلسفی جامع است و ?القانون فی الطب یکی از معروف‌ترین آثار تاریخ پزشکی است.
⬅ ابن هیثم پدر علم فیزیک نور و? آغاز کننده تحولاتی است که بعدها به ساخت دوربین عکاسی، دوربین سینما و پروژکتور پخش فیلم منجر شد. ابن هیثم تلاش زیادی در شناخت فیزیک نور انجام داد. او رساله‌ای دربارهٔ نور نوشت و ذره‌بین را ساخت. به نسبت زاویه تابش و زاویه انکسار پی برد و اصول تاریکخانه را شرح داد و در مورد قسمت‌های مختلف چشم بحث کرد. رسالهٔ نور ابن هیثم نفوذ زیادی در اروپا گذاشت. کارهای وی توسط کمال‌الدین فارسی پیگیری شد. بیش از بیست اثر بازمانده از ابن هیثم ویژه مسائل نجومی است.
_شهرت ابن هیثم در نجوم بیشتر به سبب تألیف رساله‌ای است به نام مقاله فی هیئته العالم. ظاهراً این رساله از آثار جوانی او است، زیرا در آن از «پرتوی که از چشم خارج می‌شود» سخن گفته‌است و ماه را جسمی صیقلی توصیف کرده که نور خورشید را «باز می‌تاباند». این دو نظر را وی در المناظر و مقاله فی ضوء القمر رد کرده‌است این رساله تنها نوشته نجومی ابن هیثم است که در سده‌های میانه به باختر راه یافته‌است. آبراهام هبرایوس آن را به سفارش آلفونسوی دهم، شاه کاستیل (درگذشته: ۱۲۸۴ میلادی) به اسپانیایی ترجمه کرد و این ترجمه را مترجم ناشناسی (تحت عنوان کتاب جهان و آسمان) به لاتینی درآورد. در این رساله ابن هیثم ثابت می‌کند که اگر ماه مانند آینه‌ای رفتار کند، لازم می‌آید که سطحی از ماه که نور خورشید را به زمین باز می‌تاباند کوچک‌تر از سطحی باشد که ما می‌بینیم، پس نتیجه می‌گیرد که ماه نور عرضی خود را در دریت مانند اجسام منیر، یعنی از همه سطح خود و در همه جهات گسیل می‌دارد، این نظر با استفاده از یک ذات‌الثقبتین نجومی ثابت می‌شود. از این رو وی آسمان را متشکل از مجموعه‌ای از پوسته‌های کروی (با افلاک) هم مرکز فرض کرده‌است که برهم مماسند و درون یکدیگر می‌چرخند، در داخل ضخامت هر پوسته، که نماینده فلک یکی از سیارات است، پوسته‌های هم مرکز و خارج از مرکز و کرات کامل دیگری وجود دارد که بترتیب با افلاک خارج از مرکز و افلاک تدویر متناظرند. همه پوسته‌ها و کره‌ها سر جای خود و به گرد مرکز خود می‌چرخند، و از ترکیب آنها حرکت ظاهری سیاره که طبق فرض روی استوای فلک تدویر قرار دارد، پدید می‌آید. ابن هیثم با توصیف دقیق همه حرکت‌هایی که در کار می‌آیند، در واقع گزارشی کامل و روشن و غیر فنی از نظریه بطلمیوس دربارهٔ سیارات ارائه می‌کند، و همین نکته راز محبوبیت رساله او را آشکار می‌کند. ایراد ابن هیثم به حرکت پنجم ماه که در فصل پنجم از مقاله پنجم مجسطی بیان شده، بسیار آموزنده‌است. این اشکال کاملاً از نوع برهان خلف است، زیرا «ثابت می‌کند» که چنین حرکتی از لحاظ فیزیکی محال است.
⬅ ابوالحسن علی بن عبدالرحمن بن احمد بن یونس صدفی مصرفی مشهور به ابن یونس (زاده ۳۲۹ خورشیدی – در گذشته ۳۸۸ خورشیدی) از مشهورترین اخترشناسان و ریاضی‌دانان مسلمان مصری بود که کارهایش در زمان خود به دلیل سر آمد بودن مورد توجه قرار گرفته است.
مشهورترین کار او در نجوم اسلامی، زیجی بنام زیج حاکمی (الزیج الکبیر الحاکمی) بود که در حدود سال ۳۷۹ خورشیدی تألیف شده است. این زیج که کتابچه‌ای از جدول‌های نجومی بود دارای اطلاعات رصدی بسیار دقیقی است.
?دهانه‌ای در ماه به افتخار او ابن یونس نامگذاری شده است.
⬅ابوریحان بیرونی (مسلمان و از منتقدان زکریای رازی یا همان کاشف الکل)
ابوریحان بیرونی ترازویی برای اندازه‌گیری وزن مخصوص جامدات و نیز تعیین مقدار طلا و نقره در اجسام مرکب اختراع کرد?. این ترازوی دقیق برای این اندازه‌گیری‌ها به کار گرفته می‌شد.چگالی‌سنج از دیگر اختراع‌های او می‌باشد.
?سایر اختراع‌های او:
بدست‌آوردنِ جَیب یک‍درجهقاعدهٔ تسطیح کُره و ترسیم نقشه‌های جغرافیاییچاه آرتزین؛ این کشف را به موسیوزله منسوب کرده‌اند اما در واقع از اکتشافت ابوریحان بوده و سالها پیش در کتاب آثارالباقیه آمده بود.
حرکت خاصه وسطی خورشیدخاصیت فیزیک الماس و زمرد جزر و مد رودها و نهرهاچشمه‌های متناوباشکال هندسی گُل‌ها و شکوفه‌هاامکان خلا کیفیت و
چگونگی
ساختن عسل توسط زنبور عسل رصد خسوف و کسوف مقدار حرکت دوری.
.
خانه‌های شطرنج ساختن کره جغرافیای یساختن آلات و افزارهای رصدی همانند سه میله، شاغول…طرح نظریاتی دربارهٔ وجودِ قاره آمریکا
قاعدهٔ یافتن سمتِ قبله و ساختنِ محراب مساجد.
⬅جزری مسلمان اهل ترکیه
?نخستین ربات قابل برنامه‌ریزی انسان نما، اختراع جزری.
جزری در این کتاب طرز کار و ساخت ۵۰ دستگاه که خود ساخته و به کار برده را تشریح می‌کند. این دستگاه‌ها شامل ساعت‌های آبی و شمعی، ظرف‌ها و فواره‌های خودکار، وسایل آبرسانی از نهر و چاه، ابزار خودکار نواختن نی و دیگر وسایل از جمله قفل رمزی و قفل کلون‌دار و ابزار هندسی است. بخش عمده اسباب و تعبیه‌هایی که وی در آن شرح می‌دهد اختراع خود او بوده‌است.
الجزری نخستین ربات قابل برنامه‌ریزی انسان نما را در اواخر عمرش ساخت. به این علت او به عنوان پدر علم مهندسی رباتیک جهان شناخته می‌شود. اختراع او، یک قایق آبی بود
?جزری علاوه بر دانشها و فنون مهندسان مسلمان پیش از خود تعدادی از ابزارها و دستگاه‌های مکانیکی و هیدرولیکی مثل موتورهای بخار و موتوربایسیکل‌های درون‌سوز را طراحی کرده و ساخته بود بطوری که حتی امروزه هم تأثیر نوآوری‌های او در علم مکانیک قابل مشاهده است.
⬅جابر بن حیان
نوآوری انواع گوناگونی از وسایل آزمایشگاهی، از جمله انبیق به اسم او ثبت شده‌است. ?کشف مواد شیمیایی متعددی همچون هیدرو کلریک اسید، نیتریک اسید، تیزاب (مخلوطی از دو اسید یاد شده که از جمله اندک موادی است که طلا را در خود حل می‌کند)، سیتریک اسید (جوهر لیمو) و استیک اسید (جوهر سرکه)، همچنین معرفی فرایندهای تبلور و تقطیر که هر دو سنگ بنای شیمی امروزی به‌شمار می‌آیند، از جمله یافته‌های اوست. او همچنین یافته‌های دیگری دربارهٔ روش‌های استخراج و خالص سازی طلا، جلوگیری از زنگ زدن آهن، حکاکی روی طلا، رنگرزی و نم ناپذیر کردن پارچه‌ها و تجزیهٔ مواد شیمیایی ارائه داد. از جمله اختراع‌های دیگر او، قلم نوریاست. قلمی که جوهر آن در تاریکی نیز نور می‌دهد. (احتمالاً با استفاده از خاصیت فسفرسانس این اختراع را انجام داده‌است) در آخر، بذر دسته‌بندی امروزی عنصرها به فلز و نافلز را می‌توان در دست نوشته‌های وی یافت.
⬅خوارزمی دانشمندِ مسلمان
خوارزمی ریاضی‌دان بنام قرون وسطی است که حاصل تحقیقات و تألیفات او هنوز مورد استفاده می‌باشد و کتاب جبر و مقابله او را بسیاری از مترجمان مشهور قرون وسطی ترجمه کرده‌اند. بیشترین چیره‌دستی وی در حل معادله‌های خطی و درجه دوم بوده‌است. کتاب Algoritmi de numero Indorum که ترجمه کتاب جمع و تفریق با عددهای هندی او به لاتین است باعث شد تا دستگاه عددی در اروپا از عددنویسی رومی به عددنویسی هندی-عربی تغییر یابد؛ چیزی که هنوز نیز در اروپا و دیگر نقاط جهان فراگیر است.? واژه جبر را اروپائیان بطور کلی از کتاب خوارزمی و اصطلاح امروزی الگوریتم (Algorithmus) از نام خوارزمی گرفته شده‌است. به هنگام خلافت مأمون، وی عضو دارالحکمه که مجمعی از دانشمندان در بغداد به سرپرستی مأمون بود، گردید. خوارزمی کارهای دیوفانت را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت.
⬅کمال‌الدین فارسی ریاضی‌دان و فیزیکدان برجستهِ مسلمان ایرانی سهم عمده‌ای در گسترش نظریه اعداد و فیزیک نور داشته است.
آثار کمال الدین فارسی در زمینه فیزیک نوری، زاده پرسش‌هایی بود که او در مورد بازتابش نور در ذهن داشت. کنکاش و مطالعه در کتاب فبزیک نوری اثر ابن هیثم، پیشنهادی سازنده از قطب الدین شیرازی به کمال الدین فارسی بود که او را در رسیدن به دستاوردهای علمیش کمک کرد. کتاب معروف او در علم فیزیک نور به نام تنقیح المناظر می‌باشد. کمال الدین فارسی برای کسب دانش به سرزمین‌های مختلف مسافرت کرد. او روزگاری طولانی دراصفهان نزد خوام (عبدالله بن محمد بن عبد الرزاق عماد الدین بغدادی) دانش ریاضیات را فراگرفت و اثر معروفش در این زمینه را که اساس القواعد فی اصول الفوائد نام داشت، عرضه کرد. او این کتاب را در توضیح رساله الفوائد البهائیه فی قواعد الحسابیه نوشته ابن خوام نوشته‌است. کمال الدین فارسی همچنین نزد قطب الدین شیرازی شاگردی کرده و دانش نویسه تنقیح المناظر را با رهنمودهای او و به اسم او خلق کرده‌است. کمال الدین فارسی از علوم جمال الدین صاعد بن محمد سعدی ترکستانی نیز بهره برده و کتاب البصائر فی اختصار تنقیح المناظر را به درخواست او و به اسم او نوشته و در رساله تنقیح المناظر، از او به عنوان استاد نام برده‌است.
ستاره شناسان نامداری مثل عماد الدین کاشانی و غیاث الدین جمشید کاشانی در آثار ایضاح المقاصد و مفتاح الحساب از کمال الدین فارسی به نیکی نام برده‌اند. کمال الدین فارسی در دانش فیزیک به دانش پرسپکتیو به خصوص به نورشناسی یا فیزیک اپتیک توجه خاصی نشان داده‌است و در دانش ریاضی به هندسه به خصوص به موضوعات وابسته به زوایا توجه داشته و پژوهش‌هایی دراین مورد داشته‌است.
کمال‌الدین فارسی در آثار خود نور را چنین تشریح کرده‌است:
(نوری که از ماده درخشان ساطع می‌شود، حقیقتاً از جنس گرما و آتش می‌باشد، چون اگر نور خورشید را به آیینه کاو بتابانیم، در یک نقطه متمرکز شده و اگر در آن موضع، جسم اشتغال زا باشد، شروع به سوختن می‌کند. بعدها کریستیان هویگنس و ماکسول نیز این نظریه را بازگو کردند).
کمال‌الدین فارسی علامه‌ای است که برای نخستین بار در اثبات تئوری‌های خویش، از اصول و نظریه‌های هندسه در فیزیک نور بهره برد. این عمل در آن وقت بسیار نو بود و در فعالیت‌های پژوهشی ارزش فراوانی داشت. همچنین کمال‌الدین فارسی، ساختن تاریک خانه و تاباندن نور از روزنه و منفذ بود که در ۲۷۰ سال بعد از آن، رنه دکارت دانشمند اهل فرانسه آن را دوباره انجام داد.
?کمال‌الدین فارسی نخستین دانشمندی بود که تئوری خطای چشم را توضیح داد و برای حل این موضوع، استفاده از عدسی‌های گوناگون را ارائه کرد. این تئوری جالب و بی‌نظیر باعث شد که پس از آن در سده نوزده میلادی در قواعد عکاسی و ساخت تلسکوپها و میکروسکوپها ازعدسیها استفاده شود.
⬅عباس بن فرناس یکی از علمای بزرگ و معروف عرب ومسلمان است و نخستین کسی در تاریخ بشر است که توانست در آسمان به پرواز درآید. ?
وی دانشمند،مخترع و فیزیکدان و شیمی‌دان و شاعر اسلامی می‌باشد که به ابوالقاسم عباس بن فرناس بن ورداس معروف است و از اهالی تاکر اندلس می‌باشد که در سال ۸۱۰ میلادی چشم به جهان گشود و در سال ۸۸۶ میلادی بدرود حیات گفت. وی کسی است که برای اولین بار فکر پرواز بشر را عملی نمود و آن را تحقق بخشید.
وی یکی از دانشمندان بزرگ نجومی در جهان اسلام و اولین کسی است که مبادرت به ساخت قبهٔ آسمانی نمود و آنرا در خانهٔ خود قرار داد که اشکال ستارگان و خورشید وماه و آسمان و ابرها و توابع آن از قبیل رعد و برق را نشان می‌داد. این دانش قطعاً در محاسبات پروازی وی، از جایگاه مهمی برخوردار بوده است.
?کوشش وی برای تحقق پرواز انسان، تا حدود بیست سال ادامه داشت. آنگاه که موفق به پرواز گردید، حیرت و شگفتی اهالی قرطبه را برانگیخت. اهالی قرطبه با دیدن او در حال پرواز ـ و در حالی که جسمش را با ابزاری آکنده از بال و پر پوشانیده بود، ـ به وحشت افتادند. هر چند که در جریان یکی از پروازهای خود، در حالی که مسافتی در آسمان را پیموده بود، سقوط کرده و پشتش آسیب دید. پرواز موفق وی در سال ۸۵۰ میلادی با ابزاری دست ساز و کاملاً بر پایهٔ محاسبات هندسی بود. ضمن آنکه وی در تحلیلی علمی، سقوط خود را به عدم تعبیهٔ دقیق «دُم» برای ابزار پروازش بازمی‌گرداند که نشان دهندهٔ توجه وی به محاسبات پرواز است.
وی علاوه بر پرواز، به نوآوری‌های دیگری نیز مبادرت نمود که نشان از ذهن پویا و پرسشگر وی داشته است.
?وی وسیلهٔ استوانه‌ای ساخت که با مرکب روان برای نوشتن پر می‌شد و آن اولین خودنویس ساخته شده در جهان بود که قرنها بر «سیتلوی» فرانسوی مقدم است.?همچنین، ادوات و ابزاری نجومی ابداع نمود که از جملهٔ آنها «ذات الحلق» است] که برای رصد کردن سیارات و نجوم و برای تبیین موقعیت‌های ماه از خورشید یا دائرةالبروج به کار می‌رود.
?و اولین کسی است که وسیله‌ای برای اندازه‌گیری زمان ساخت و آنرا «میقاته» نامید.
?او اولین کسی است که در اندلس ساختن شیشه از سنگ را استخراج کرد
⬅کاشانی مسلمان ایرانی:
ابداع و ترویج کسرهای اعشاری به قیاس با کسرهای شصتگانی که در ستاره‌شناسی متداول بود. محاسبهٔ عدد پی تا شانزده رقم اعشار، به نحوی که تا صدوپنجاه سال بعد کسی نتوانست آن را گسترش دهد: ۲π=۶٫۲۸۳۱۸۵۳۰۷۱۷۹۵۸۶۵
محاسبهٔ سینوس (جِیب) زاویهٔ یک درجه با روش ابتکاری حل یک معادله درجه سوم (sin1=۰٫۰۱۷۴۵۲۴۰۶۴۳۷۲۸۳۵۱۰۳۷۱۲) که هفده رقم اعشاری عدد به دست آمده با مقداری که امروزه محاسبه می‌شود، همخوانی دارد.
?در واقع کاشانی مقدار سینوس یک درجه را تا ده رقم صحیح شصتگانی حساب کرد.] (به کمک فرمول {\displaystyle \sin 3\phi =3\sin \phi -4\sin ^{3}\phi \,\!})
?اختراع ابزار اخترشناسی دقیق از جمله وسیله‌ای به نام «طَبَق المناطق» برای محاسبهٔ طول ستارگان که کتاب نزهة الحدایق در شرح آن است.
?نوآوری‌های کاشانیویرایش
اختراع کسرهای دهگانی (اعشاری). گرچه کاشانی نخستین به کار برنده این کسرها نیست، اما بی‌تردید رواج این کسرها را به او مدیونیم.دسته‌بندی معادلات درجه اول تا چهارم و حل عددی معادلات درجه چهارم و بالاترمحاسبه عدد پی. کاشانی در الرسالة المُحیطیة (ص ۲۸)، عدد پی را با دقتی که تا ۱۵۰ سال پس از وی بی‌نظیر ماند محاسبه کرده‌است.تکمیل و تصحیح روش‌های قدیمی انجام چهار عمل اصلی و اختراع روش‌های جدیدی برای آنها. در واقع، کاشانی را باید مخترع روش‌های کنونی انجام چهار عمل اصلی حساب (به ویژه ضرب و تقسیم) دانست.اختراع روش کنونی پیدا کردن ریشهٔ n اُم عدد دلخواه. روش کاشانی در اصل همان روشی است که صدها سال بعد توسط پائولو روفینی (ریاضی‌دان ایتالیایی، ۱۷۶۵–۱۸۲۲میلادی) و ویلیام جُرج هارنر (ریاضی‌دان انگلیسی، ۱۷۸۶–۱۸۳۷میلادی)، باردیگر اختراع شد.اختراع روش کنونی پیدا کردن جذر (ریشهٔ دوم) که در اصل ساده شدهٔ روش پیدا کردن ریشهٔ n اُم است.ساخت یک ابزار رصدی. کاشانی ابزار رصدی جالبی اختراع کرد?
⬅زهراوی
کتاب نفیس التصریف لمن عجر عن التالیف زهراوی، او را به عنوان یکی از بنیان‌گذاران جراحی در اسلام به شهرت رسانده‌است. این اثر به عربی در سی مقاله است. ۲۹ مقالة آن در امراض گوناگون و کیفیت علاج آنها و همچنین شناخت ادویه و عقاقیر است. مقالة سی‌ام این اثر در جراحی است که جراحی چشم را هم دربر گرفته و در سه بخش است: بخش اول در مورد سوزاندن زخم است که در حدیث پیامبر نیز به آن توجه شده و زهراوی این نوع درمان را برای سکته پیش‌بینی کرده‌است?.. بخش دوم در مورد عمل‌های جراحی با یک چاقوی کوچک و عمل چشم و جراحی دهان و بخش سوم دربارة شکل‌های گوناگون شکستگی و دررفتگی استخوان و زایمان است. بهترین بخش التصریف جراحی است. کتاب با تصاویر بی‌شماری آراسته شده که بیشتر آنها ابزاری است که خود زهراوی اختراع کرده‌است. کتاب با کلمة رمز احتیاط شروع می‌شود و با همان کلمه به پایان می‌رسد.
ترجمه‌های متعددی در ایتالیا، آکسفورد و … از این کتاب بهزبان لاتین چاپ شده‌است. اولین ترجمه این کتاب را جرارد کرمونایی[پانویس ۱] در نیمه دوم قرن دوازدهم میلادی در شهر طلیطله انجام داده‌است.?
⬅ابن زهر:
ابومروان عبدالملک بن ابی العلا، معروف به ابن زهر (بهلاتین: Avenzoar) (۱۰۹۴-۱۱۶۲ م) متولد سبیا، پزشک مسلمان اندلسی و هم‌دوره ابن رشد و موسی بن میمون بود. او طبیب و وزیر عبدالمومن موحدی بود. ابن زهر شش کتاب ترجمه کرد مهمترین آن التیسیر فی المداواء و التدبیر (راه آسان مداوا و پیشگیری) بود. ?برخی او را اولین انگل‌شناس و نخستین توصیف کننده جرب دانسته‌اند.?? الهویی نظری، زهرا. «طب و داروسازی در اندلس».تاریخ اسلام (دانشگاه باقرالعلوم)، ش. ۱۵ (پاييز ۱۳۸۲): ۱۰۵.
⬅ابن کثیر فرغانی
ستاره‌شناس و ریاضی‌دان ایرانی
ابوالعباس احمد ابن محمد ابن کثیر فَرغانی معروف به فرغانی (در غرب: Alfraganus) ستاره‌شناس ایرانی[۱][۲]قرن نهم میلادی است. یکی از دهانه‌های کره ماه به نام او نامگذاری شده‌است. او با همکاری گروهی از دانشمندان در دوران حکومت مأمون خلیفه عباسی اقدام به محاسبه قطر کره زمین از با اندازه‌گیری انحنای نصف‌النهارها کرد.
?پیش از رگیومونتانوس (۷۶–۱۴۳۶) کتاب فرغانی از کتاب‌های درسی رایج ستاره‌شناسی در اروپا بود و چاپ‌ها و ترجمه‌های متعدد از آن منتشر شد.
پیشینه و آثارویرایش
فرغانی، از مردم فرغانهٔ فرارود، در خدمت مأمون بود و شاید همان کسی باشد که به گفتهٔ ابن ابی اصیبعة[۳] متوکل عباسی او را به مصر فرستاد تا مقیاس تازه‌ای (نیل‌سنج) برای رود نیل بسازد و این در همان سال کشته‌شدن متوکل در ۲۴۷ هجری قمری بود و بنابراین ابن کثیر در این سال زنده بوده‌است.
کتاب او به نام «جوامع علم النجوم و الحرکات السماویة» در سده دوازدهم میلادی توسط گراردوس کرمونایی ویوحنای اشبیلی به لاتینی ترجمه شد. ترجمهٔ یوحنا به سال ۱۴۹۳ در فرار او به سال ۱۵۳۷ در نورمبرگ و به سال ۱۵۴۶ در پاریس و به سال ۱۹۴۳ در برکلی به چاپ رسیده‌است و ترجمهٔ گراردوس را کامپانی به سال ۱۹۱۰ در ایتالیا انتشار داد.
یاکوب گولیوس به سال ۱۶۶۹ در آمستردام متن عربی کتاب را با ترجمهٔ لاتینی و تفسیر بسیار مفصلی منتشر کرد.
فرغانی دو کتاب دیگر به نامهای الکامل فی الاسطرلاب و فی صناعة الاسطرلاب نیز داشته که نسخه‌هایی ازاین کتاب اخیر در کتابخانه‌های ملی برلن و پاریس موجود است. ابن ندیم در الفهرست (چاپ افست بیروت ۱۹۶۴، ص ۲۷۹) کتاب دیگری به نام کتاب عمل الرخامات به او نسبت داده‌است که بعضی آن را مربوط به ساختن شاخص آفتابی دانسته‌اند.
دانشمندان زیادِ دیگری هستند ولی همین بس که بدانند سکولاریستی شدن راهی برای “ترقی و پیشرفت” نیست! بلکه میمون شدن و رسوا شدن در این دنیا وان دنیاست؛
?سکولار شدن دولت های اسلامی یک چیز را برای مسلمین فراهم کرد: پیشرفت یعنی همجنسگرایی آزاد بی حجابی آزاد و کاباره ها وشراب آزاد است و اینها پیشرفت هستند اگر اینهارا داشته باشید دارای تمدن هستید بقیه چیز ها را بیخیال شوید وکاری به هیچی نداشته باشید شما ملت فرهیخته ای هستید و دارای عزت وشکوه هستید(در حقیقت بدون دُوَل غربی زنده نمیمانند)