نقش ما در یاری و نصرت اسلام چیست؟
مؤلف: شیخ یوسف العییری[۱]
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله قاهر الجبابرة و معز المومنین وناصرهم، و الصلاة و السلام علی خیر المجاهدین و قائد الغر المحجلین، المبعوث رحمة للعالیمن؛ محمد بن عبدالله و علی آله و صحبه أجمعین .. و اما بعد:
خیلی از مسلمانان در این ایام ـ بعد از تجاوز و جنگ سکولاریستی تمام عیاری که در این روزها برعلیه اسلام و مسلمانان شروع شده است ـ سوال میکنند و میپرسند که:
نقش و وظیفه ما چیست؟ ما برای پیروزی اسلام و مسلمانان چه کاری باید انجام دهیم؟
من بر این باورم که مسلمانان پاسخ این سوال را به صورت واضح و روشن در نزد خـود دارنـد و میدانند. چرا که این سوال، بارها پرسیده شده است و به آن و نیز به تمام قضایا و دردهای جدید امت اسلامی، امروزه پاسخ داده میشود. و نمیدانم جهل و نادانی مردم در پیدا کردن وظیفه و جایگاهشان در جنگی که امروز کفار علیه مسلمانان شروع کردهاند، از کجا سرچشمه میگیرد؟
به رغم اینکه، هرکس که قرآن، کلام خداوند متعال را بخواند و سنت و احادیث پیامبر < را مطالعه کرده باشد، تنها با خواندن آیات مربوط به جهاد و نص سنت، وظیفه و جایگاه خود در این معرکه و جنگِ علیه اسلام، برایش روشن خواهد گشت.
در این زمینه قصد ندارم دلایل زیادی را که در قرآن و سنت وجود دارند و با استناد به آنها میتوان نقش هر مسلمانی در اوضاع امروز را روشن ساخت، بیان کنم. بلکه تنها به نصی از نصوص محمد مصطفی اکتفا میکنم، که براساس آن پیامبر وظیفه و جایگاه هر مسلمانی را به زیبایی و صراحت، روشن ساختهاند. به گونهایی که به رعایت و در پیش گرفتن آن، امر و فرمانِ واجب نمودهاند. واجبی که هیچگاه بار مسئولیت آن، از دوش کسانی که شرایط ادای آن را داشته باشند برداشته نخواهد شد.
امام ابو داوود در سنن خود و حاکم در مستدرک خود و دارمی و…، از انس روایت کردهاند که پیامبر میفرماید:
«جاهدوا المشرکین بأموالکم و أنفسکم و ألسنتکم»«در برابر مشرکان با اموال و جان و زبانتان جهادکنید.»
و در روایت نسائی: به جای انفسکم (جانتان)، ایدیکم (دستتان) آمده است. حاکم میگوید این حدیث صحیح و بر شرط مسلم میباشد.
امام شوکانی میگوید:[۲] حدیث «جاهدو المشرکین …» دلیلی میباشد بر واجب بودن جهــاد برعلیه کفار، با مال و دست و زبان. و نیز در قرآن، امر به جهاد با جان و مال ثبت گردیده است که ظاهر امر به گونهایی است که واجب بودن آنرا میرساند.
من در صدد آن نیستم که حکم جهاد را شرح دهم و یا اینکه توضیح دهم که چه موقع جهاد لازم میگردد و چه موقع لازم نمیگردد. بلکه میخواهم امری اساسی برای هر مسلمان و نیز وظیفه او در جهاد با دشمنان را روشن سازم.
پیامبر در حدیثی که ذکر شد، پارهایی از اصول جهاد در برابر دشمنان را بیان میدارند و سه مورد از چهار اصول جهاد را متذکر شدهاند.
- اصل اول: جهاد نفس یا جهاد با دست که اعلاترین مرتبهی جهاد و نیز کاملترین آن میباشد.
ابن حجر : میگوید: «هرگاه در نصوص قرآن و سنت، جهاد، به تنهایی ذکر شده باشد و مال و زبان با آن همراه نشده باشند؛ به اتفاق اهل سلف این جهاد به عنوان جهاد با شمشیر صرف میشود.»
و جهاد نفس، بالاترین مرتبه جهاد، به شمار میرود. برهمین اساس خداوند کاملترین پاداشها را برای آن مقرر کرده است و معاملهایی را منعقد کرده که براساس آن، بهشت را به بهای جان مؤمن به او میبخشد. آنگونه که در سوره توبه آمده است که خداوند متعال میفرماید:
(إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ) توبه ۱۱۱
«بيگمان خداوند (كالاي) جان و مال مؤمنان را به (بهاي) بهشت خريداري مي‌كند.»
این آیه، تنها آیه از آیات مربوط به جهاد است که خداوند نفس را قبل از مال آورده است چرا که وقتی کالایی گرانبها (بهشت) معامله میشود به مقتضای آن، بهای کالا (جان) نیز باید همچون خود کالا گرانبها باشد.
از جمله فروع و بخشهای جهادِ نفس، که بر هر مؤمنی واجب است؛ استقامت و مرزداری، تربیت و آموزش مجاهدان و آمادسازی آنها، آگاه کردن مجاهدان از واقع میدانهای قتال و جهاد و علاوه بر اینها آمادگی جسمانی، آنگونه که علما بر آن اجماع دارند که در شرایط کنونی بر هر مسلمانی واجب است زیرا هنگامی که سرزمین مسلمان مورد هجوم دشمنان اسلام قرار گیرد جهاد بر هر مسلمان قادر و توانایی واجب خواهد بود.
- اصل دوم: جهاد با مال و دارایی؛ از جمله اصول و پایههاي جهاد میباشد که پیامبر < در حدیث ذکر شده میفرماید: «و با اموال و داراییهایتان».
در آیات مربوط به جهاد، جهاد با مال بیشتر از هر جهاد دیگری به چشم میخورد و قبل از نفس آورده شده است. اما درجه و مرتبه آن بالاتر از جهاد نفس قرار نمیگیرد. هرگز .. با این حال، جهاد با مال نوعی از جهاد است که تمام مسلمانان برای انجام آن مورد خطاب قرار گرفتهاند. زمانیکه نیروی مورد نیاز برای دفاع یا جنگ علیه کفار، با تعداد کافی از مردان و مجاهدان امت اسلام حاصل شود، مال مورد نیاز برای مجاهدان، به دست نخواهد آمد مگر اینکه، تمام امت اسلامی اقدام به ادای آن کنند و مالی را که ستون اصلی جهاد است برای مجاهدان فراهم سازند.
برهمین اساس قشر مخاطبی که مکلف به جهاد با مال است، بزرگتر از قشر مخاطب قرار گرفته برای جهاد نفس است و به همین دلیل در آیات مربوط به جهاد، جهاد با مال مقدم شده است تا به این قشر بزرگ مخاطب قرار گرفته از مرد و زن، پیر و جوان، کوچک و بزرگ، اعتبار دهد. و الله اعلم.
و ضرورتا لازم نیست که برای ادای جهاد با مال، مؤمن مال خیلی زیادی بپردازد، بلکه آن مقداری را پرداخت میکند که او را از سرزنش در پیشگاه خداوند رهایی دهد، چرا که وقتی جهاد مال، تعیین میشود هدف از آن ادای واجبی است که بر گردن دارد و مقداری را پرداخت کند که اعتقاد دارد با پرداخت آن خود را از سرزنش خداوند نجات میدهد، حتی اگر اندکی باشد.
امام احمد و نسائی از ابی هریره روایت میکنند که پیامبر فرمودند:
«سبق درهم مائة ألف» قالوا: یا رسول الله و کیف؟! قال: «رجل له درهمان فأخذ أحدهما فتصدق به و رجل له مال کثیر فأخذ من عرض ماله مائة ألف فتصدق بها».
«درهمی از ۱۰۰ هزار درهم پیشی گرفت» اصحاب گفتند: یا رسول الله، این چگونه امکان دارد؟ فرمودند: «مردی فقط دو درهم دارد و یکی از آن را در راه خدا صدقه میدهد و مردی دیگر مال و ثروت فراوانی دارد و از این مال فراوانش، صد هزار (اندکی از) آن را صدقه میدهد»
خداوند صدقه را براساس کمیت و فراوانی آن رد یا قبول نمیکند بلکه آنچه خداوند متعال صدقه را براساس آن میسنجد، کیفیت صدقه است. همانگونه که امام احمد و ابوداود روایت کردهاند که، وقتی از پیامبر پرسیده شد کدام صدقه بهتر و برتر است؟ فرمودند: «جهد المقل» یعنی صدقه مردی که به مالش محتاج است. آنکس که جز اندکی سرمایه در اختیار ندارد.
پس تقوای خداوند ﻷ را داشته باش و هرآنچه که نفست خواهان آن است، را تقدیم کن، هر چیزی که تو را در پاداش جهاد سهیم میکند. و بدان که این امر تنها برای یک بار نیست .. چرا که جنگ بردوام است و مجاهدان نیازمند مال و تجهیزات خواهند بود.
بخش دیگری از جهاد مال، برای افرادی است که مال و ثروتی ندارند تا آنرا انفاق کنند؛ اینگونه افراد میتوانند در جمعآوری کمکهای مالی زنان و کودکان و خاص و عام مردم، همکاری و کمک نمایند. و کسی که توانایی جمع کمکهای مردم را نیز ندارد، میتواند مسلمانان را برای جهاد مال تشویق کند و از مسلمانان بخواهد که در اموال و داراییهایشان بخل و خساست به خرج ندهند.
نوعی دیگر از جهاد مال این است که افرادی که توانایی مدیریت اموال و جمعآوری سرمایه به صورت مشروع را دارند به صورت دورهایی مقداری از آن را در اختیار مجاهدان قرار دهند.
راههای خیلی زیاد دیگری در خصوص جهاد با مال وجود دارد، و آنچه که بیان شد فقط به منظور روشن ساختن مقصود بود.
- اصل سوم: یکی از اصول مهم که پیامبر در حدیث ذکر شده میفرماید: «جهاد با زبان» است.
و جهاد کردن با زبان جایگاه و اهمیت بزرگی دارد به گونهایی که بعضی وقتها از جهاد با جان مهمتر و عظیمتر میگردد ـ این را متذکر میشوم که: در بعضی اوقات و نه همیشه ـ آنگونه که پیامبر در صحیحین میفرماید:
«أهجوا قریشا فإنه أشد علیهم من رشق بالنبل»
«قریشیان را هجو کن، به راستی که این عمل از تیر باران کردنشان نیز بر آنان سختتر است.»
بنابراین جهاد با زبان، امری عظیم می باشد و این مرحلهای است مهم، که بر جهاد نفس و جهاد مال تقدم دارد. چرا که تشویق و تحریض مردم برای جهاد نفس، صورت نمیگیرد مگر با زبان، و همچنین مردم برای جهاد مال تشویق و تحریض نمیشوند مگر با زبان. بنابراین مسئولیت زبان بسیار مهم است و این نوع جهاد تنها جهاد آسان و ممکن برای تمام مکلفین میباشد و بر همه لازم است که در هر مکان و زمانی که قرار دارند با زبان خود جهاد کنند.
و از جمله اصول و بخشهای جهاد زبان ؛ آشکار ساختن حقیقت این جنگ سکولاریستی و هجومی که از هر سو بر اسلام و مسلمانان وارد میشود و رسوا کردن آنها، دفاع از مجاهدان و نوامیس مسلمانان. این موارد در هر جا و مکانی خواه برای یک نفر خاص باشد، خواه برای خانواده و اهلش باشد و یا اینکه در انجمنهای عمومی و برای عموم مردم باشد و یا اینکه در مساجد و مدرسهها باشد، می تواند صورت گیرد.
بنابراین بر هر مسلمانی واجب است که با زبانش، به اندازهایی که توانایی دارد جهاد کند و برای جهاد کردن با زبان شرایط و امکانات خاصی لازم نیست. بلکه هر سخنی که مسلمان میداند و میبیند که در آن، رسوايي دشمنان سکولار وجود دارد و یا با آن میتوان از مجاهدان دفاع کرد، واجب است که آن سخن را گفته و برای مردم آشکار گرداند. و الله أعلم.
از جمله بخشهای جهاد زبان، تالیف و پخش وسایل تشویق و تحریض کننده مسلمانان به جهاد است. وسایلی همچون کتاب، نوار، اعلامیه و… و بر کسانیکه توانایی تالیف ندارند لازم است که آنها را به روشهایی چون با دست یا فکس یا پست الکترونیکی توزیع کنند.
و از دیگر بخشهای مربوط به جهاد زبان، تالیف و نشر مطالب در نشریهها، مجلات، روزنامهها، سایتها و پستهای الکترونیکی است. مطالبی در هر زمینهایی که حامی و مدافع اسلام باشد.
و راههای جهاد زبان، بسیار متنوع و فراوانند و آنچه که به عنوان مثال ذکر کردیم فقط به منظور واضح شدن تعدادی از این راهها بود. والله أعلم
- اصل چهارم از اصول جهاد با دشمنان؛ جهاد قلب
این اصل اولین اصل و نیز مهمترین آن در اصول جهاد میباشد و چون پیامبر در حدیثی که بیان کردیم، این اصل را ذکر نکرده بودند، آن را در چهارمین اصل بیان میکنیم. این اصل یکی از ارکان و پایههای اسلامی میباشد و خداوند ، اسلام بدون آنرا قبول نمیکند.
و به راستی که نصوص بسیاری وجود دارد که جهاد با قلب در برابر دشمنان را روشن میسازد.
اولین معنی موجود برای جهاد قلب، داشتن بغض و کینه نسبت به کافران و کسانی که آنها را یاری و کمک میکنند و به هرآنچه که کفار بر آن قرار دارند، میباشد. و عدم محبت نسبت به آنان و کافر شدن به آنان و معبودهایشان است. پس هرگاه جهاد با قلب در برابر دشمنان از بین برود قطعا به خداوند ﻷ کافر گشته است. خداوند متعال میفرماید:
(لَا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ) مجادله ۲۲
«مردماني را نخواهي يافت كه به خدا و روز قيامت ايمان داشته باشند، ولي كساني را به دوستي بگيرند كه با خدا و پيغمبرش دشمني ورزيده باشند، هرچند كه آنان پدران، يا پسران، يا برادران، و يا قوم و قبيله ايشان باشند.»
و نیز میفرماید: (قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَاء مِنكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاء أَبَداً حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ) ممتحنه ۴
«(رفتار و كردار) ابراهيم و كساني كه بدو گرويده بودند، الگوي خوبي براي شما است، بدانگاه كه به قوم خود گفتند: ما از شما و از چيزهائي كه بغير از خدا ميپرستيد، بيزار و گريزانيم، و شما را قبول نداريم و در حق شما بي‌اعتنائيم، و دشمنانگي و كينه‌توزي هميشگي ميان ما و شما پديدار آمده است، تا زماني كه به خداي يگانه ايمان ميآوريد و او را به يگانگي ميپرستيد.»
(فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ) بقره ۲۵۶
«بنابراين كسي كه از طاغوت (شيطان و هر موجودي كه بر عقل بشورد و آن را از حق منصرف كند) نافرماني كند و به خدا ايمان بياورد، به محكمترين دستاويز درآويخته است (و او را از سقوط و هلاكت ميرهاند و) اصلاً گسستن ندارد. و خداوند شنوا و دانا است (و سخنان پنهان و آشكار مردمان را ميشنود و از كردار كوچك و بزرگ همگان آگاهي دارد).»
و آیاتی که بر جهاد قلب در برابر دشمنان دلالت دارد و آنرا رکنی اساسی از ارکان دین اسلام برمیشمارد بسیار میباشند که در اینجا امکان فهرست کردن آن نیست ..
این شرحی بود در خصوص وظایفی که مسلمانان باید در برابر جنگ سکولاریستی امروز، به آن اهتمام ورزند، جنگی که قرنهاست آنرا بر ضد مسلمانان آغاز کردهاند و امروزه شدت بیشتری یافته و با بمباران امارت اسلامی افغانستان در یکشنبه ۱۹/۷/۱۴۲۲ ه .ق، دندان طمع خود را بر امت اسلامی آشکار کردند، از خداوند خواهانیم که کید و نیرنگ متجاوزین را به خود آنان باز گرداند و دین و اولیائ خود را پیروزی و نصرت بخشد و کلمه خود را بلند و رفیع گرداند.
تذکر مختصر: وقتی فرد مسلمانی، به حدیثی که ذکر کردیم و به ترتیبی که رسول الله به انواع جهاد داده است ـ به گونهایی که ابتدا مال و سپس جان و بعد زبان آورده شده است ـ نگاه کند، چنین گمان میکند که این ترتیب، به اولویت هرکدام دلالت دارد. ولی “واو” ربطی که بین این سه نوع جهاد آمده است، بر ترتیب و اولویت یا عدم اولویت آنان دلالت ندارد بکله فقط برای ربط این سه نوع جهاد به کار رفته است، و اول یا آخر آمدن یکی بر دیگری اولویت و برترتری ندارد.
ترتیب جهاد اینگونه است: جهاد قلب مهمترین نوع جهاد، سپس جهاد نفس، و بعد جهاد مال و در آخر جهاد زبان. و گاهی در موارد خاصی برای افراد خاصی پیش میآید که جهاد زبان، بر جهاد نفس مقدم میگردد یا اینکه جهاد مال، بر جهاد جان. ولی به عنوان یک حکم عمومی و عام، ترتیب و اولویت مراتب جهاد، همان چیزی است که بر مبنای نص قرآن و سنت، در ایجا بیان کردیم. و الله أعلم
بر هر مسلمانی لازم است که تقوای خداوند را داشته باشد و بداند که الله سبحانه وتعالی از او در مورد جهادش سوال خواهد کرد، و اگر کوتاهی کرده باشد و به جهاد مرتبه پایینتر ـ جهاد زبان ـ عمل نموده باشد و جهاد مهمترـ جهاد نفس ـ را ترک کرده باشد، قطعا که او را نخواهد بخشید. و آگاه باشید که انجام دادن جهاد مرتبهی پایینتر، در هیچ حالی انجام دادن جهاد بزرگتر را ساقط نخواهدکرد.
آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمین
[۱] در این متن به جای اصلاح جنگهای صلیبی از اصطلاح جنگهای سکولاریستی استفاده شده است .
[۲]– نیل الأوطار 8/29