آیا ثواب قرآن خواندن به مردگان ما می رسد؟[۱]
بسم الله و الحمد لله
اما بعد: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته
زمانی که می گوئیم به صورت مطلق ثواب خیر و خیرات به مرده می رسد و امام مسلم نیشابوری هم از عبدالله بن مبارک روایت می کند که در رسیدن ثواب خیر و خیرات به مرده رای مخالفی در میان مسلمین وجود ندارد و در مغنی از ابن قدامه نقل شده است: احمد بن حنبلگفته است: هرگونه عمل خیری به مرده میرسد، این سخن به این معنی است که هر چیزی که در آن خیری وجود دارد به مرده می رسد مگر اینکه شخص معتقد باشد در انجام فلان کار خیری وجود ندارد . مثلاً بگوید در دعا کردن یا حج رفتن یا صدقه دادن یا روزه گرفتن و قرآن خواندن و … خیری وجود ندارد.
رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید : فَلَأَنْ يَغْدُوَ أَحَدُكُمْ إِلَى الْمَسْجِدِ فَيَتَعَلَّمَ أوْ يَقْرَأَ آيَتَيْنِ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ خَيْرٌ لَهُ مِنْ نَاقَتَيْنِ وَثَلاَثٌ خَيْرٌ مِنْ ثَلاَثٍ وَأَرْبَعٌ خَيْرٌ مِنْ أَرْبَعٍ وَمِنْ أَعْدَادِهِنَّ مِنَ الإِبِلِ» [۲]بدانید که اگر یکی از شما به مسجد برود و دو آیه از کتاب خدا بیاموزد یا تلاوت نماید، برایش از دو شتر بهتر است. و سه آیه از سه شتر، چهار آیه از چهار شتر، و هر تعداد آیه از همان اندازه شتر، بهتر است»
در اینجا ثوابی برای خواندن این آیات در نظر گرفته شده است و این شخص از الله تعالی می خواهد که این ثواب را به پدر مسلمان یا مادرمسلمان یا کسانی از مسلمین که دوستشان دارد هدیه بدهد. ابن صلاح شهرزوری استاد امام نووی گفته که ضروری است که قاری قرآن بگوید خداوندا ثواب تلاوت را به روح آن شخصی که قران برای او خوانده ام برسان . اللَّهُمَّ بَلِّغْ ثَوَابَ مَا قَرَأْنَاهُ إِلَى رُوحِ (مثلاً)َ أُمَّهَاتِنَا و …
شخص می تواند قرآن را در منزلش یا در مسجد یا سرکار و غیره بخواند و ثواب تلاوتش را هدیه دهد اما اکثر علماء خواندن قرآن در سر قبر را مکروه دانسته اند.
در برابر، عده ای از علماء بر خلاف امام ابوحنیفه، و امام مالک و امام احمد و بسیاری از شافعی مذهبها با استناد به آیاتی چون:
- «وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ» (نجم/٣٩) و اینکه برای هر انسان پاداش و بهرهای نیست جز آنچه خود برای آن تلاش نموده است».
- و حدیث رسول الله صلی الله علیه وسلم که می فرماید : إِذَا مَاتَ ابْنُ آدَمَ انْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلا مِنْ ثَلاثٍ: مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ .[۳] «وقتی که انسان میمیرد عملش قطع میشود مگر از سه چیز: صدقه جاریه، علمی که مورد استفاده دیگران قرار میگیرد، و ولد صالحی که برای او دعا میکند».
بر این باورند که غیر از این موارد سایر ثوابها به مرده نمی رسد اما بسیاری از علمای شافعی به همراه امام ابوحنیفه و امام احمد و غیره در پاسخ به این دسته از بزرگواران گفته اند:
دانلود به صورت pdf :
دانلود به صورت word :
[۱] پیاده شده از سخنرانی تصویری شیخ ابوحمزه المهاجر هورامی حفظه الله
[۲] مسلم / حديث رقم ۳۰۸۳ – من كتاب – مُبْتَدَأُ فَضَائِلِ الْقُرْآنِ
[۳] مسلم ۱۶۳۱
آیا ثواب قرآن خواندن به مردگان ما می رسد؟[۱]
بسم الله و الحمد لله
اما بعد: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته
زمانی که می گوئیم به صورت مطلق ثواب خیر و خیرات به مرده می رسد و امام مسلم نیشابوری هم از عبدالله بن مبارک روایت می کند که در رسیدن ثواب خیر و خیرات به مرده رای مخالفی در میان مسلمین وجود ندارد و در مغنی از ابن قدامه نقل شده است: احمد بن حنبلگفته است: هرگونه عمل خیری به مرده میرسد، این سخن به این معنی است که هر چیزی که در آن خیری وجود دارد به مرده می رسد مگر اینکه شخص معتقد باشد در انجام فلان کار خیری وجود ندارد . مثلاً بگوید در دعا کردن یا حج رفتن یا صدقه دادن یا روزه گرفتن و قرآن خواندن و … خیری وجود ندارد.
رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید : فَلَأَنْ يَغْدُوَ أَحَدُكُمْ إِلَى الْمَسْجِدِ فَيَتَعَلَّمَ أوْ يَقْرَأَ آيَتَيْنِ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ خَيْرٌ لَهُ مِنْ نَاقَتَيْنِ وَثَلاَثٌ خَيْرٌ مِنْ ثَلاَثٍ وَأَرْبَعٌ خَيْرٌ مِنْ أَرْبَعٍ وَمِنْ أَعْدَادِهِنَّ مِنَ الإِبِلِ» [۲]بدانید که اگر یکی از شما به مسجد برود و دو آیه از کتاب خدا بیاموزد یا تلاوت نماید، برایش از دو شتر بهتر است. و سه آیه از سه شتر، چهار آیه از چهار شتر، و هر تعداد آیه از همان اندازه شتر، بهتر است»
در اینجا ثوابی برای خواندن این آیات در نظر گرفته شده است و این شخص از الله تعالی می خواهد که این ثواب را به پدر مسلمان یا مادرمسلمان یا کسانی از مسلمین که دوستشان دارد هدیه بدهد. ابن صلاح شهرزوری استاد امام نووی گفته که ضروری است که قاری قرآن بگوید خداوندا ثواب تلاوت را به روح آن شخصی که قران برای او خوانده ام برسان . اللَّهُمَّ بَلِّغْ ثَوَابَ مَا قَرَأْنَاهُ إِلَى رُوحِ (مثلاً)َ أُمَّهَاتِنَا و …
شخص می تواند قرآن را در منزلش یا در مسجد یا سرکار و غیره بخواند و ثواب تلاوتش را هدیه دهد اما اکثر علماء خواندن قرآن در سر قبر را مکروه دانسته اند.
در برابر، عده ای از علماء بر خلاف امام ابوحنیفه، و امام مالک و امام احمد و بسیاری از شافعی مذهبها با استناد به آیاتی چون:
- «وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ» (نجم/٣٩) و اینکه برای هر انسان پاداش و بهرهای نیست جز آنچه خود برای آن تلاش نموده است».
- و حدیث رسول الله صلی الله علیه وسلم که می فرماید : إِذَا مَاتَ ابْنُ آدَمَ انْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلا مِنْ ثَلاثٍ: مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ .[۳] «وقتی که انسان میمیرد عملش قطع میشود مگر از سه چیز: صدقه جاریه، علمی که مورد استفاده دیگران قرار میگیرد، و ولد صالحی که برای او دعا میکند».
بر این باورند که غیر از این موارد سایر ثوابها به مرده نمی رسد اما بسیاری از علمای شافعی به همراه امام ابوحنیفه و امام احمد و غیره در پاسخ به این دسته از بزرگواران گفته اند:
- آیه ی «وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ» حق است و هر کسی صاحب آنچیزی است که برایش زحمت کشیده « لَهَا مَا کَسَبَتْ وَلَکُم مَّا کَسَبْتُمْ» (بقره/ ۱۳۴) دستاورد آنان برای آنان و دستاورد شما برای شماست؛ اما به این معنی نیست که شما نمی توانید از حاصل زحمات خودت به پدر یا مادرت یا کسانی که دوستشان داری هدیه بدهی . اینی که شما به آنها می دهی ممکن است حاصل دسترنج آنها نباشد اما دادن آن به آنها اشکالی ندارد. در مغنی المحتاج آمده است که عبدالله بن عمر رضی الله عنهما به جای رسول صلی الله علیه وسلم بعد از وفات رسول الله صلی الله علیه وسلم، عمره به جای اورده است، بدون انکه پیامبر به آن وصیت کرده باشد.[۴] البته در این زمینه مثال زیاد است. مثلاً
- الله تعالی به دعای دیگران به اشخاص سود می رساند در حالی که این سود رساندن ثمره ی کار خودشان نیست.
- رسول الله صلی الله علیه وسلم و شهداء و … شفاعت می کنند و به دیگران سود می رسانند در حالی که این سود رساندن ثمره ی کار آن افراد نیست که به آنها خیر رسیده.
- ملائکه برای کسانی از اهل زمین دعای خیر و استغفار می کنند و به اهل زمین خیر می رسانند در حالی که این سود رسیدن ثمره ی کار خود اهل زمین نیست.
- فرزندان و اطرافیان بهشتی اهل بهشت دربهشت ارتقاء مکان می گیرند در حالی که به خاطر عمل خودشان نیست.
- فرزندان به خاطر پدر صالحشان به آنها خیری می رسد (وَكَانَ أَبُوهُمَا صَالِحًا) (کهف/۸۲) و این خیر رسیدن به خاطر سعی و کوشش خودشان نیست بلکه به خاطر خوبی و صالح بودن پدرشان بوده است .
- به دنبال این فرزندان بخشی از کسب و حاصل والدین هستند. رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: إِنَّ أَطْيَبَ مَا أَكَلَ الرَّجُلُ مِنْ كَسْبِهِ وَإِنَّ وَلَدَهُ مِنْ كَسْبِهِ.
در این صورت اتفاق ائمه ی اسلامی خیرالقرون بر این است که دعا کردن و خیر و خیرات برای مرده ی مسلمان می رسد، این شخص کافر مشرکی مثل عموی پیامبر صلی الله علیه وسلم است که : مَا أَغْنَىٰ عَنْهُ مَالُهُ وَمَا كَسَبَ (مسد/٢) دارائی و آنچه به دست آورده است، سودی بدو نمیرساند.
یعنی باید دقت کنیم که برای هر ۶ دسته از کفار آشکار یعنی : ۱- الَّذِينَ هَادُوا / یهودی ها ۲- وَالصَّابِئِينَ 3- وَالنَّصَارَىٰ 4- وَالْمَجُوسَ ۵- وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا/ مشرکین (حج/ ۱۷) و ۶- « مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ»/ مرتدین و همچنین برای کفار پنهان داخلی یا منافقین «إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ»(توبه/۸۰) هیچ چیزی نمی رسد حتی دعا.
الله تعالی می فرماید : مَا کَانَ لِلنَّبِیِّ وَالَّذِینَ آمَنُواْ أَن یَسْتَغْفِرُواْ لِلْمُشْرِکِینَ وَلَوْ کَانُواْ أُوْلِی قُرْبَى مِن بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِیمِ (توبه/۱۱۳) پیغمبر و مؤمنان را نسزد که برای سکولاریستها ( یا به زبان عربی برای مشرکان) طلب آمرزش کنند، هرچند که خویشاوند باشند، هنگامی که برای آنان روشن شود که (با کفر و شرک از دنیا رفتهاند ، و) مشرکان اهل دوزخند.
حالا اگر کسی از روی بی خبری برای چنین افرادی دعا کرد به محض آنکه مثل ابراهیم متوجه شد کار اشتباهی مرتکب شده است باید از چنین سکولاریستها یا به زبان عربی از چنین مشرکینی برائت و بیزاری جوید و دیگر دعا نکند : «وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِّلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ ۚ » (توبه/۱۱۴) طلب آمرزش ابراهیم برای پدرش، به خاطر وعدهای بود که بدو داده بود، ولی هنگامی که برای او روشن شد که پدرش دشمن خدا است، از او برائت و بیزاری جست.
پس آن دسته از اقوام و نزدیکان و حتی مُلایانی که برای سکولاریستهای مرده دعا کرده اند باید مثل ابراهیم دست از این اشتباه خود بکشند و به مسیر صحیح اسلام یعنی برائت از این سکولاریستها برگردند هر چند مثل ابراهیم این سکولار پدر آنها باشند حالا چه رسد به عمو و دائی و … بیگانه ها .
اما این در حالی است که در مورد دعای مومنین برای مومنین آمده است : وَالَّذِینَ جَاءُوا مِن بَعدِهِم یَقُولُونَ رَبَّنَا اغفِرلَنَا وَلإِخوَانِنَا الَّذِینَ سَبَقُونَا بِالإیمَانِ وَلاَتَجعَل فِی قُلُوبِنَا غِلاً لِلّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا إنَّکَ رَؤُفٌ رَّحِیم (حشر: ۱۰) «و کسانی که پس از مهاجرین و انصار میآیند میگویند: پروردگارا، ما را و برداران ما را که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفتهاند، بیامرز و کینهای نسبت به مؤمنان در دلهایمان جای مده، پروردگارا تو دارای رأفت و رحمت فراوانی هستی».
رسول الله صلی الله علیه وسلم نیز می فرماید : دَعْوةُ المرءِ المُسْلِمِ لأَخيهِ بِظَهْرِ الغَيْبِ مُسْتَجَابةٌ، عِنْد رأْسِهِ ملَكٌ مُوكَّلٌ كلَّمَا دَعَا لأَخِيهِ بخيرٍ قَال المَلَكُ المُوكَّلُ بِهِ: آمِينَ، ولَكَ بمِثْلٍ . [۵]«دعای انسان مسلمان برای برادرش در غیاب او مستجاب میگردد، (چون) در کنار سرش فرشتهای مأمور شده، که هر وقت برای برادرش دعای خیر کند میگوید، آمین و مانند همین دعا برای توباشد».
پس هر چیزی را در جای خودش قرار دهیم . این قانون شریعت الله است؛ و بدانیم که عمر بن خطاب رضی الله عنه روایت کرده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است :« إنَّ اللَّهَ يَرْفَعُ بهذا الكِتَابِ أَقْوَامًا، وَيَضَعُ به آخَرِينَ»[۶]خداوند به وسیله این کتاب (قرآن) مردمانی را بالا می برد و عده ی دیگر را بدان پست می کند. چون این قرآن دو کارکرد دارد : وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ ۙ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا (اسراء/۸۲) ما آیاتی از قرآن را فرو میفرستیم که مایه شفاء و بهبودی و رحمت مؤمنان است، ولی بر ستمگران جز زیان نمیافزاید.
پس اولاً کسی انتظار نداشته باشد با روشن شدن شریعت الله به دشمنان شریعت الله خیری برسد و کسی هم انتظار نداشته باشد ما با این سکولاریستها یا به زبان عربی با این مشرکینی که الله تعالی آنها را پست و بی ارزش و حتی نجس نامیده «إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ » (توبه/۲۸) مثل مسلمین برخورد کنیم: أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِینَ کَالْمُجْرِمِینَ* مَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ (قلم/۳۵-۳۶) آیا مسلمین را همچون مجرمین یکسان میشماریم؟! شما را چه میشود؟! چگونه داوری میکنید؟!
شما نیز با مسلمین و مجرمین به یکسان برخورد نکنید و طبق دستور و فرمان الله عمل کنید.
پس :
در همان ابتدا زمان که الله تعالی در مورد دارودسته ی منافقین که نماز هم می خواندند، روزه می گرفتند، حج می رفتند، زکات می دادند و حتی گاهگاهی جهاد می رفتند می فرماید: وَلَا تُصَلِّ عَلَىٰ أَحَدٍ مِّنْهُم مَّاتَ أَبَدًا وَلَا تَقُمْ عَلَىٰ قَبْرِهِ ۖ (توبه/۸۴) هرگاه یکی از آنان مُرد اصلاً بر او نماز مخوان و بر سر گورش نایست.
هرگز بر سر قبر کسانی که با عقاید سکولاریستی و سکولار یا به زبان عربی مشرک مرده اند نروید، برایشان نماز میت نخوانید، برایشان دعای خیر نکنید، حتی اگر پدر سیدنا ابراهیم علیه السلام یا ابولهب عموی رسول الله صلی الله علیه وسلم باشند.
ممکن است عده ای بگویند فلان شخص سکولار یا به زبان عربی فلان شخص مشرک دارای صفات و کارهای خوبی هم بوده است اما این را بدانید که الله تعالی پس از آنکه از نعمت هدایت بر پیامبرانی چون و اسماعیل، الیَسَع، یونس، و لوط و بر پدران و فرزندان و برادرانشان و برتری دادن آنان بر عالمیان صحبت می کند می فرماید: وَلَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ [أنعام/ ۸۸] اگر ( این چنین شایستگانی – چه رسد به دیگران – ) شرک میورزیدند، هر آنچه میکردند هدر میرفت.
و حتی به رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ (زمر/۶۵) به تو و به یکایک پیغمبران پیش از تو وحی شده است که اگر شرکورزی کردارت (باطل و بیپاداش میگردد و) هیچ و نابود میشود، و از زیانکاران خواهی بود .
این حال و وضع این بزرگواران است حالا چه رسد به سکولاریستهای بومی ما که اکثریت مطلق آنها انسانهائی بی بندوبار و منحرف و فاسد اخلاقی و رفتاری هستند که دچار بهتان و گناه بزرگ شریک قرار دادن برای الله تعالی در حاکمیت و قانون و اطاعت کردن و مجازات و پاداش شده اند«وَمَن یُشْرِکْ بِاللّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْماً عَظِیماً» و الله تعالی هرگز اینها را نمی بخشد. اینها اگر با همین عقاید بمیرند اهل آتش جهنم هستند و الله تعالی بهشت را بر آنها حرام کرده است « فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَمَأْوَاهُ النَّارُ» (مائده/۷۲)
این احکام در مورد فرزندانی است که از مرتدین سکولار متولد شده اند و هم اکنون سکولارند و حکم کفار اصلی و مشرکین را دارند نه مرتدین .
اگر این سکولاریستهای محلی ما ۱- آگاهانه ۲- عمداً ۳- به میل و اختیار خودشان تنها یک قانون سکولاریستی را جایگزین قانون شریعت الله کردند – چه رسد به اینکه کل قانون شریعت الله تعالی در هزاران مورد اجرائی و اداری حکومتی و خانوادگی و اقتصادی و آموزشی و غیره را جایگزین قانون شریعت الله کنند – و با این وضعیت مردند هرگز بر سر قبر آنها حاضر نشوید و اگر قدرتی داشتید آنها را در قبرستان مسلمین دفن نکنید و برایشان سنگ مزار هم قرار ندهید و مثل یک حیوان مرده آنها را چال کنید. چنانچه ما در منطقه ی خودمان بیساران غیر مسلمین را اینگونه چال می کردیم و اسم بێکێله (بی سنگ مزار) برای همه شناخته شده است .
لازم است بار دیگر مثل صدها حکم و سنت دیگر، این سنت زیبای نیاکان مسلمانمان و این جنگ روانی بر دشمنان قانون شریعت الله را دوباره زنده کنیم که دستور شریعت الله تعالی هم هست. اما عادتاً و همیشه زنده کردن این قانون و سنت قطعاً بدون مشکل نخواهد بود، و بدون شک از سوی کفار سکولار و بخصوص دارودسته ی منافقین زخم زبانها و اذیتهای زیادی را باید تحمل کنیم. پس از کفار و دارودسته ی منافقین به ظاهر مسلمان اطاعت نکنید و سخن الله تعالی را اطاعت کنیم که می فرماید: «وَلَا تُطِعِ الْکَافِرِینَ وَالْمُنَافِقِینَ وَدَعْ أَذَاهُمْ وَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ وَکَفَى بِاللَّهِ وَکِیلًا» (احزاب/۴۸)، و از کفار و منافقین پیروی نکن و آزارشان را رها کن و بر خداوند توکل کن و کافی است که وکیل خداوند باشد.
اگر در مسیر صحیح امت و جماعت و وحدت اسلامی قرار گرفتیم دلمان را به این وعده ی الله تعالی خوش کنیم که می فرماید : وَلَقَدْ سَبَقَتْ کَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِینَ * وعده ما راجع به بندگان فرستاده ما قبلاً ( در لوح محفوظ ) ثبت و ضبط گشته است . إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنصُورُونَ * و آن این که ایشان قطعاً یاری میگردند. وَإِنَّ جُندَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ *(صافت/۱۷۱-۱۷۳) و ارتش ما حتماً پیروز میشوند.
وَاللهُ حَسْبِي، وَنِعْمَ الْمُعِينُ.
[۱] پیاده شده از سخنرانی تصویری شیخ ابوحمزه المهاجر هورامی حفظه الله
[۲] مسلم / حديث رقم ۳۰۸۳ – من كتاب – مُبْتَدَأُ فَضَائِلِ الْقُرْآنِ
[۳] مسلم ۱۶۳۱
[۴] مغنی المحتاج جلد۳ ص ۷۰ .
[۵] مسلم ۷۱۰۵
[۶] رواه مسلم ۸۱۷