بیداری اسلامی معاصر و جنبش اخوان المسلمین در بلوچستان از طلوع تا غروب (تاریخ شفاهی بلوچستان) قسمت پنجم
✒️به قلم: محمد صدیق دهواری
ولی آنچه درباره زمان آغاز فعالیت اخوان المسلمین در ایران می‌توان گفت، این است: پس از آغاز جنگ عراق علیه ایران و پیش از ورود اعضای اخوان عراقی؛ماموستا ناصر سبحانی فعالیت های دعوی خویش را آغاز کرده بود؛ گرچه نام اخوان المسلمین بر آن ننهاده بود.
?این بخش از تاریخ اخوان در گفتگو با یاران و پیشکسوتان جماعت؛ همچون منصور سلیمی و هدایت و غفوری و دیگران در حال تدوین است.
امید آن که زودتر این بخش از سوی افرادی که این کار را آغاز کرده اند به سرانجام برسد.
?گرچه در مباحث مختلف این نوشتار به آن پرداخته‌شده است، در جای‌جای مناطق مختلف کشور برخی در خارج و برخی در داخل با مطالعه کتاب‌های اخوان المسلمین با اصول فکری و اندیشه اخوان آشنایی کامل پیدا کرده و برخی از افراد نیز بر همان اساس فعالیت‌هایی را آغاز کرده بودند.
در نقل قولی از منصور سلیمی آمده است که ایشان فرموده‌اند: «پیش از آمدن برادران عراقی ما پس از خواندن کتاب «ما چه می‌گوییم» اثر شهید سید قطب، هسته اولیه اخوان را تشکیل داده بودیم»
البته با بررسی ابعاد مختلف زندگی ماموستا ناصر سبحانی نیز این روند مشاهده می‌شود که ایشان پس از دگرگونی فکری و اندیشه‌ای از صوفی مبایع با شیخ عثمان نقشبندی از افکار و اندیشه‌های امام ابولاعلی مودودی با مطالعه کتاب مصطلحات اربعه که دران مفاهیم الله؛ رب؛ عبادت؛ دین بیان‌شده در کنار دو کتاب دیگر اصول دعوت دکتر عبدالکریم زیدان و مفردات راغب اصفهانی متأثر و یک شخصیت قرآنی و توحیدی می‌شود که نجات جامعه و افراد را در تمسک به قرآن عنوان می‌کند و از یک صوفی به قرآن‌پژوهشی تمایل پیدا می‌کنند و جامعه را به قرآن و سنت دعوت می‌دهد.
? ناصر سبحانی در دوران خدمت سربازی با مطالعات وسیع و گسترده با فکر و اندیشه اخوان المسلمین آشنا گشته و برهمان اساس و منهج در سال ۱۳۵۷ ه.ش به برگزاری حلقه و اسوه تربیتی به روش دعوت فردی می‌پردازد؛ که در حلقه تربیتی ایشان شخصیت‌های بزرگوار حیدر ضیائی، منصور سلیمی، فخرالدینی حضور پیدا می‌کنند که در سال ۱۳۵۹ ه.ش پس از آغاز جنگ عراق علیه ایران دکتر عمر عبدالعزیز وجمعی از اعضای اخوان از کردستان عراق وارد ایران می‌شود که پس از ارائه گزارش فعالیت‌ها و دیدار هایی عمر عبدالعزیز نیز تصریح می‌کند ما نیز در عراق بر اساس اندیشه و فکر اخوان به تربیت افراد می‌پردازیم و از این‌پس اعضای اخوان عراق باهم توافق و فعالیت‌های خود را منسجم و حرکت خود را اخوان المسلمین نام‌گذاری می‌کنند که بعدها در سال ۱۳۶۱ ه.ش نیز استاد صلاح‌الدین محمد بها الدین به ایران ورود پیدا می‌کند.
در واقع در مدت دوسال پیش از ورود استاد عمر عبدالعزیز و گذشت چهار سال تا ورود استاد صلاح الدین محمد بهاء الدین، ناصر سبحانی رهبری فکری جماعت را بر دوش گرفته و پس از آن امور اجرائی به استاد صلاح‌الدین سپرده می‌شود و این‌چنین ارتباط تشکیلات بعدها از طریق استاد محمد احمد الراشد با اخوان عالمی و مکتب ارشاد برقرار می‌شود.
کریکار که هم اکنون در غرب بازداشت است وپس از جدایی از اخوان تشکیلاتی به نام انصار الاسلام در کردستان عراق راه اندازی کرد نیز می گوید پس از ورودم به ایران از عراق وپس از گذشت سه ماه به تهران رفتم در آنجا صلاح الدین محمد بهاءالدین را دیدم ایشان به من گفت ما فردا در منزلی تصمیم داریم جلسه ای برگزار و پیرامون چگونگی کار تشکیلاتی تصمیم گیری کنیم
فردایش به آدرس داده شده رفتم و سه روز متوالی مجموعه ای از اعضای اخوان المسلمین عراق برنامه کارتشکیلاتی در ایران را تدوین کردیم که به طور رسمی در ایران فعالیت نماییم ولی مورد موافقت مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران قرار نگرفت
♦️ اخوان المسلمین به دلایلی از زمان تشکیل و حتی پس از گذشت دو سال از پیروزی انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ ه.ش از فعالیت خودداری نموده است و فعالیت های ماموستا سبحانی نیز به خارج و مکتب ارشاد گزارش نشده است و این گونه تنظیم و تشکیلات اخوان در ایران بدون ارتباط با خارج توسط ناصر سبحانی صورت گرفته است و با ورود برادران عراقی عضو اخوان فعالیت ها هماهنگ و در قالب تنظیم و تشکیلات منسجم تداوم می یابد .
نخستین کنگره جماعت اخوان المسلمین ایران با حضور ۱۸ نفر از اعضا در سال ۱۳۶۴ ه.ش در سنندج در منزل یکی از اعضا برگزار می‌گردد. و تا آغاز دهه ۸۰ شمسی به همین نام (و تقریباً پنهانی)، فعالیتش در ایران ادامه داشت که پس‌ازآن با نگارش اساسنامه و تغییر رویکردها، از تشکیلات جهانی اخوان المسلمین جدا و سازمان دیگری به نام جماعت دعوت و اصلاح را از درون آن بیرون آوردند! و ازاین‌روی جماعت این ادعا را که آن‌ها بخشی از سازمان جهانی اخوان المسلمین بوده‌اند، به‌شدت انکار می‌کنند و به‌طور ضمنی به این نکته اشاره دارند که آن‌ها تنها متأثر از اصول فکری جنبش اخوان المسلمین هستند.
کشف‌الدین محمدیان از علمای اهل سنت تالش، هسته اولیه جماعت دعوت را متشکل از شخصیت‌هایی همانند: ماموستا ناصر سبحانی، ماموستا عبدالرحمن یعقوبی، ماموستا سید قادر عزیزی، ماموستا برهان امینی (برهان حمه امین صاحب تفسیر آسان به زبان کُردی)، ماموستا صلاح‌الدین محمد بهاءالدین دانسته است.
بااین‌حال این جماعت به‌صورت رسمی و تشکیلاتی با ورود اعضای اخوان المسلمین عراق به مناطق کُردنشین شکل گرفت.
در این ارتباط
♦️در بحبوحه انقلاب اسلامی و اختلافات استاد کاک احمد مفتی زاده با نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران هیاتی از اخوان المسلمین به ایران ورود می‌کنند که این امر در نامه ای که ایشان به دکتر بنی‌صدر رئیس‌جمهور وقت در تاریخ ۱۴/۳/۱۳۵۹ ارسال کرده آمده است: «به خاطر اصرار مستمر برادر عزیز دکتر پرتو ماه به‌خصوص که فشار صمیمانه و ناشی از حسن نیت سه برادر مسلمان فرستاده ایشان از اخوان المسلمین مرا در تنگنای اخلاقی انداخته بود، تصمیم گرفتم که یک‌بار دیگر هم نظر خود را درباره کردستان بنویسم»
این‌چنین استنباط می‌شود باوجودی که اخوان المسلمین با شخصیت‌های ایرانی به‌ویژه شخصیت‌های همچون دکتر پرتوماه و احمد مفتی زاده آشنایی داشته و از وجود اهل سنت در ایران نیز خبر داشته است
??به‌طوری‌که این سه نفر به خواهش دکتر پرتوماه به کرماشان می‌روند و با استاد مفتی زاده دیدار می‌نمایند و حتی اصرار می‌کنند تا استاد مفتی زاده به‌طور آزمایش‌شده نظراتشان را اعلام نماید و تا این امر محقق نشده به کشورهایشان باز نگردند، با این‌وجود اخوان تا چند سال بعد فعالیت رسمی خود را در ایران آغاز نمی‌کند. حتی این نکته نیز قابل تامل است نه دکتر پرتوماه و نه استاد مفتی زاده و نه دیگران از افراد اخوانی یاد نمی کنند که این هیئت را همراهی نمایند و این خود دلیل و پاسخی بر آنانی است که معتقدند پیش از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ه.ش در ایران فعالیت تشکیلاتی داشته اند.
♦️درحالی‌که در افغانستان احزابی همچون جمعیت اسلامی به رهبری استاد برهان‌الدین ربانی و حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمیتار با تأسی از اخوان بر پایه منهج اخوان به‌صورت منظم فعالیت‌های حزبی خود را آغاز کرده بودند که ادامه دهنده راه شهید پروفسور غلام محمد نیازی، شهید مهندس حبیب الرحمن، شهید مهندس محمد عمر، شهید مولوی محمد عمر از بانیان جنبش اسلامی در این کشور بودند.
احمد منصور خبرنگار برجسته الجزیره در مصاحبه با استاد یوسف ندا از شخصیت‌های برجسته اخوان المسلمین شخصیت‌های دیدارکننده در این هیئت را استادان محمد عبدالرحمن خلیفه مراقب اخوان المسلمین اردن، جابر رزق نویسنده و روزنامه‌نگار و سردبیر مجلات اخوان المسلمین در مصر، سعید حوی و غالب همت از سوریه و عبدالله العقیل از سعودی به همراه خود یوسف ندا عنوان می‌کند.
در این مصاحبه یوسف ندا علت حضور هیئت اخوان المسلمین را دعوت شورای انقلاب از اخوان از طریق و حضور کمال خاویار از ایران در سویس در تاریخ ۱۴ مئی ۱۹۷۹م اعلام می‌کند.
با این مقدمه در بخش های بعدی به ورود اخوان المسلمین به بلوچستان و اوضاع اجتماعی، مذهبی بلوچستان هم‌زمان با آغاز فعالیت‌های اخوان المسلمین می پردازیم
با ماه همراه باشید . ادامه دارد …. ان شاء الله