Дорул исломни рахбари қаршисида бўйин товлайдиган мўъминларга нисбатан ислом ва мусулмонларни муносабати
Пайғамбаримизни ёронларидан уч киши табук ғазотида қатнашмасдан орқада қолиб кетишган эди. Мана бу уч кишини хар бирини , минглаб мўъминлардан ташкил топган лашкарни орасида ўзини ўрни бор эди; аммо уларнинг ва бошқа мўъминларнинг қилган муомаласи, рафтори ана ўша кундан бошлаб кейинги даврларда хам исломий харакатни йўлига ўзини таъсирини кўрсата олди. Албатта уларни қилган рафтори, доим сўзлари ва рафториларини кўрмаганликка олинадиган мунофиқлар ( секулярзодалар)ни рафторини умуман аксини кўрсатган.
Мана бу уч киши табук ғазотида узрсиз қатнашмасдан орқада қолиб кетишган эди. Аммо улар аллох ва росулини қаршисида ўзларини содиқона рафторларини баён қилишди ва пайғамбар хам уларга берган жавобларида мархамат қилдилар: “ сени сўзинг тўғри, аммо хозир аллох таоло бу масала бўйича хукм чиқаргунча кетавер.
Бу уч кишига нисбатан раббоний муомала барча мусулмонларни алоқасини ўзилиши билан бошланди ва аллохни росули мусулмонларни улар билан гаплашишдан манъ қилдилар. Мана бу алоқани ўзилиши уч кишига қанчалик оғир бўлса, бошқа мусулмонларга хам шунчалик қийин бўлган; лекин уларни барчаси аллохни росулини буйруғига лаббай деган холда, мусулмонларни бирлигини энг чиройли усулда намоён қила олишди, хатто бу уч киши салом беришарди аммо ёронлар жавоб беришмасди! Хамма нарсадан кўра мухимроқ ва оғир бўлган нарса уларнинг аёлларининг алоқасини хам узилиши бўлган, бутун тарих сахифаларида бунга ўхшаш воқеа нақл қилинган эмас. Уларнинг бирини айтишича: “ алоқаларни ўзилишига қирқ кун бўлган эди. Бирданига аллохни росули томонидан аёлим билан алоқамни ўзиш хақида фармон етиб келди. Шунда мен : уни талоғини берайми ё нима ?-деган эдим. Йўқ,фақат унга яқинлашма,- дейишди.
Мана бу мавзуни ахамияти ва уни мусулмонларни сафига нисбатан хатари шу даражага етган эдики, шомдаги ислом душманлари мана бу мавзудан хабар топишади ва мана бу уч кишини бири бўлган ислом шоири Каъаб ибни Молик билан боғланишиб, унга ўзларини сафига қўшилишни таклиф хам қилишади. Каъабни айтишича:” бир куни шомдан мадинага озиқ- овқат сотиш учун келган набтийларни бири келиб , одамлардан мени турган манзилимни сўраб суриштириб келади ва одамлар унга мени таништиришади ва у мени олдимга ипак матога ёзилган ғассон амирини номасини олиб келди. Номада қуйидагича ёзилган эди: бизга етиб келган хабарларга қараганда дўстинг сенга жафо қилибди ва худованд сени зиллат, хорликда, тор уйингда яшашингни қабул қилмайди. Бизларни сафимизга қўшил , биз сенга хамдард бўла оламиз”. Мана бу номани ўқиган пайтимда ўзимга айтдимки: бу хам яна бир мусибат. Мени оқибатим шу даражага тушиб қолганки, бир мушрик менга таъма қилиб турибди. Сўнгра номани тандирга ташлаб ёндириб юбордим. “
Каъаб ибни Молик ўзини садоқати, иймони сабабли мана бу нома хақидаги ўзини муносабатини баён қилиб беради ва номани тандирга ташлаб юборади, бунга қўшимча равишда Абдуллох ибни Убай мусулмонларни фитнага ташлаш учун қанчадан қанча режалар тузиб амалга оширишга харакат қилган.
Исломий харакатлар хам ўзидаги мусулмонларни сафини саломатлигига ишончи комил ва хотиржам бўлиши учун ўзини қобилиятларини синаб кўриши ва мана бу қоидани алохида гурухларни орасида ижро қилиши лозим. Агар мана бу қоида чегараланган гурухларни ўртасида мағлубиятга учрайдиган бўлса, кенгроқ миқёсда янада каттароқ мағлабиятларга сабаб бўлади; шунинг учун хам мустахкам бинога ва махкам, интизомли ташкилотга эришиш учун ўзига яраша оғир, қийин, баланд- пасликларга эга йўлни босиб ўтиши керак бўлади.
Охирида бу нуқтага хам ишора қилиниши жуда хам зарур бўлади, исломий жамият ўзини уйғоқлиги, мустахкамлиги, бир-бирини дардини хис қилиши сабабли, ўзларини мана бу уч биродарларини мушкилоти, ранжини яхши тушуниб туришарди. Уларни тавбаси хақидаги хабар осмондан ерга етиб келган пайтда, эрта тонгда бир киши баландликка, тоғга чиқиб , бор овози билан фарёд урди:” эй Каъаб муборак бўлсин, тавбанг қабул бўлди!” . Мўъминларни оналаридан бири бу хабарни кечаси етказмоқчи бўлган пайтида аллохни росули мархамат қилдиларки:” агар бундай қиладиган бўлсанглар одамлар хурсанд бўлганларидан кечаси сизларни ухлашга қўйишмайди.”
Амалда мўъминларни сафи худди бир жасаддек ўзини муносабатини изхор қила олди, бу жасадни аъзоларидан бири оғриган пайтида бошқа аъзолар хам дардни биргаликда тортишди. Мана бу воқеани гўзал тасвирларидан бири, хамдардлик ва комил дўстлик хамда бир-бирини дардини бирга тортишлик ва бир-бирига умид бериш бўлган эди.