حکم تعدد بیعت به بیشتر از یک امام و رهبر دارالاسلام و الجماعة در شریعت (۱)
به قلم: م. الکوردی
چرا همه برای اینکه اهل جماعت شویم بایستی یک امام و ولی امر واحد داشته باشیم و چرا در صورت بودن ولاه امر زیاد بیعت بر آنان جواز شرعی ندارد و بایستی فقط بر یک امام و یک جماعت و یک دارالاسلام بیعت نمود؟ این سوالی است که باید پاسخ شرعی و نقلی و عقلی بدان داده شود. چرا که تعدد امامان مصیبت و تفرقه و فساد در آن نهفته است.
در سقیفه که عده ای از مهاجرین و انصار جمع گشتند تا امامی منعقد کنند. انصار گفتند که بایستی امامی از ما و امامی از شما برای منصب خلافت منعقد گردد.اماعمر از شدت خوف از تفرقه و تفرق جماعت مسلمین و ظهور فساد و اختلاف و هرج و مرج می گوید: فَإِمَّا بَايَعْنَاهُمْ عَلَى مَا لاَ نَرْضَى، وَإِمَّا نُخَالِفُهُمْ فَيَكُونُ فَسَادٌ، فَمَنْ بَايَعَ رَجُلًا عَلَى غَيْرِ مَشُورَةٍ مِنَ المُسْلِمِينَ، فَلاَ يُتَابَعُ هُوَ وَلاَ الَّذِي بَايَعَهُ[۱]. عمر از این امر خوف داشتند که مبادا در نبود آنان (مهاجرین)، انصار بیعت خود را به امامی بدهند و به این واسطه امت محمد صلی الله علیه وسلم مانند ادیان دیگر و امتهای پیشین روی به سوی اضمحلال و نابودی بگزارند.لذا به آنجا رفتند تا یک امام واحد و مورد توافق و اجماع همه شان منعقد گردد و امت محمد تقسیم نگردد و تفرقه و فساد حاصل نشود.
هدف از بیعت در واقع اجتماع امر مسلمین، رسیدن مسلمین به مصالحشان ، اقامه حکم عدل بین مسلمانان و پاسخگویی به نیازهای مسلمین و وحدت صفوف بین آنان با یک امام واحد است و امر بیعت بر یک امام واحد در زیر یک پرچم توحیدی باعث جلوگیری از تفرقه می گردد.
خداوند بسیار تفرقه را زشت شمرده است.آنجا که می فرماید: وَلاَ تَكُونُواْ كَالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُوْلَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ(آل عمران۱۰۵) و مانند كساني نشويد كه پراكنده شدند و اختلاف ورزيدند (آن هم) پس از آن كه نشانه هاي روشن (پروردگارشان) به آنان رسيد، و ايشان را عذاب بزرگي است.
هم چنین می فرماید: وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ(انفال ۴۶) و (در ميان خود اختلاف و) كشمكش مكنيد، (كه اگر كشمكش كنيد) درمانده و ناتوان مي شويد و شكوه و هيبت شما از ميان مي رود (و ترس و هراسي از شما نمي شود). شكيبائي كنيد كه خدا با شكيبايان است.
هم چنین می فرماید: إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ(انبیا۹۲) اين ملّت يگانه اي بوده (و آئين واحد و برنامه يكتائي دارند) و من پروردگار همه شما هستم، پس تنها مرا پرستش كنيد (چرا كه ملّت واحد، با برنامه واحد، بايد روبه خداي واحد كند).این آیه اخیر به صراحت به امت واحد بودن مسلمین اشاره می نماید و آیات متعددی اختلاف و تفرقه بین امت واحده را مذموم شمرده است.تنها راه حل بیرون آمدن مسلمین از ذلتی که بدان دچار گشته اند:جهاد در راه الله برای به پا داشتن یک دولت اسلامی در زیر یک پرچم واحد با یک توحید خالص و یک رهبر و امام واحد و بیعت مسلمین به این امام است. چرا که این راه است که ذلتی که بدان دچار شده ایم را به عزت مبدل می نماید و هم ضرورت دینی و هم ضرورت دنیوی مسلمین با آن محقق می گردد و هم کفار را وادار به قهر خواهیم نمود و هم اختلافها با حاکمیت شورا از بین می رود و یا کم رنگ می شود.
پیامبر به شدت از تفرقه بیزار بوده اند و امت را به جماعت واحد بودن سوق داده اند و تا حدی این امر جماعت برایشان مهم بوده که اگر کسی بخواهد جماعت مسلمین را متفرق نماید حکم قتل را برایش در نظر گرفته است: عَنْ عَرْفَجَةَ بنِ شُريحٍ رضي الله عَنْهُ قَالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وآله وسلم يَقُولُ : ” مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمَرُكُم جمِيعٌ يُريدُ أَنْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ فَاقْتُلُوهُ “[۲] از عرفجه بن شريح روايت است که گفت : شنيدم رسول خدا صلي الله عليه وآله و سلم فرمود :هر کس نزدتان آمد؛ در حالي که شما جماعت متحدي هستيد، و خواست که جماعت شما را متفرق کند، او را بکشيد .
[۱] صحيح البخاري ۸/۱۶۸-مسند احمد۱/۴۵۳-مصنف عبدالرزاق ۵/۴۳۹-صحیح ابن حبان۲/۱۵۲-شرح اصول اعتقاد اهل السنه و الجماعه ۷/۱۳۶۰)
[۲] صحيح مسلم شماره حديث(۱۸۵۲)