ماه: اکتبر 2023

مفهوم واقعی فی سبیل الله در وقت اطلاق

نقل و تلاش از: طارق

هویدا است که به خاطر محفوظ ماندنِ جان شیرین، هر انسان بهانه جوی و تلاش همه جانبه انجام می دهد تا بتواند از یک طریقی به کامیابی و موفقیت برسد.

امروز اگر به خاطر جهاد، عالم و یا داعی فرا خوانده می شود علاوه از اینکه منادی جهاد را لبیک نمی گوید، بلکه عقب نشینی اش را از انجام دادن فرض عین تأویــل و توجیه می نماید و به عموم مردم چنین می گویند که ما نیز مصروف کار «فی سبیل الله» و پیشرفت اهداف دینی هستیم.

یکی از آن مواردی که عموم مردم را توسط آن فریب داده اند استفاده نادرست از لفظ “سبیل الله” است که علمآء خود را  مستقلاً تحت آن شامل می دانند، داعیان خود را جداگانه در زیر آن شامل می دانند و مدرسین خود را علی حدة تحت مفهوم آن وارد می دانند اما در حقیقت کدام گروه مفهوم واقعی این لفظ اند؟

در پاسخ باید گفت که:از نظر لغت عالم، مدرس، داعی و مجاهد تحت این واژه شامل می باشد اما در شریعت معنای لغوی را مراد گرفتن و به آن عمل کردن نادرست می باشد، به عنوان مثال: لفظ «الصلاة» در معنای لغوی دعا است لذا اگر کسی چنین برداشت نماید که من نماز نمی خوانم بلکه به معنای لغوی آن عمل می نمایم و فقط دعاء می کنم شما فیصله نمائید آیا برداشت این نفر صحیح می باشد؟

لفظ «سبیل الله» از نظر لغت نیز به معنای راه خداوند است که مدرسه، جماعت تبلیغ و… و… را شامل می شوند اما راجع به تفسیر حقیقی آن باید به اقوال علمآء سلف رجوع نمائیم تا مفهوم واقعی آن را درک کنیم.

۱ ــ ( قال ابن العربی المالکی: فی سبیل الله و هُمُ الغزاة)^[۱] ابن عربی مالکی می گوید: مراد از فی سبیل الله جنگ جویان و مجاهدین اند.

۲ ــ ( اما فی سبیل الله فمنهم الغزاة الذین لاحق لهم فی الدیوان عند الامام احمد رحمه الله)^[۲] ابن کثیر شافعی می گوید: پس مراد از فی سبیل الله موافق مذهب امام احمد همان مجاهدینی است که برای آنها حقی در دیوان تعیین نشده است.

۳ ــ ( الطاعات کلها فی سبیل الله و لکن عند اطلاق هذا اللفظ المقصود بهم الغزاة)^[۳] سرخسی حنفی می گوید: طاعات تمام آنها در راه خدا اند اما این لفظ در وقت اطلاق ، از آن جنگجویان مراد گرفته می شود.

۴ ــ ( و اذا اطلق فهو فی الغالب واقع علی الجهاد حتی صار لکثرة الاستعمال کانه مقصور علیه)^[۴] هر گاه این لفظ مطلق استفاده میشود پس مراد جهاد می باشد حتی از کثرت استعمال گویا فقط به همین معنی اطلاق می شود.

۵ ــ (لکن عند الاطلاق یصرف الی الجهاد)^[۵] لکن در صورت اطلاق مراد از آن جهاد می باشد.

۶ ــ (لاَن فی سبیل الله عند الاطلاق انما ینصرف الی الجهاد)^[۶] ابن قدامه حنبلی می گوید: هرگاه سبیل الله مطلق آورده شود به جهاد بر می گردد.

۷ ــ ( و قال السکاکی: منقطع الغزاة و هو المراد من قوله فی سبیل الله عند ابی حنیفة و ابی یوسف والشافعی و مالک)^[۷] علامه سکاکی می گوید: مراد از فی سبیل الله نزد امام ابوحنیفه و ابویوسف و شافعی و مالک رحمهم الله تعالی مجاهدین اند.

پس قضاوت را به خود تان می سپاریم که آیا باید معنای لغوی یک لفظ را در نظـر بگیریم و بدان عمل نمائیم یا اینکه مفهوم شرعی آن را در لا به لای اقوال سلف جستجو نموده و بعد از آن تمسک بجوئیم؟

---

[۱] الجامع لاحکام القرآن ۸/۱۸۵

[۲] تفسیر ابن کثیر ۲/۳۸۰

[۳] المبسوط للسرخسی ۳/۱۰

[۴] لــسان العرب ۱۱/ ۳۲۰

[۵] البنایة علی الهدایة ۲/۱۲۵۸

[۶] المغنی لابن قدامة ۶/۴۷۰

[۷] عیــنی علی الهدایة ۱/۲۵

مقدماتی بر شناخت صحیح جهاد و اهل جهاد در آیات و احادیث و سخنان اهل فقه (۷)

به قلم: م. الکوردی

شروط مجاهد: شروط مجاهد در حالت هجوم دشمن و آغاز جنگ از جانب کفار، یا شروطی که سرباز در ارتش اسلام شدن ۶شرط است:

۱-مسلمان باشد و از کفر بیرون باشد و مقید به دین اسلام باشد: دلایل آن. نخست: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ (۱۰) تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ} [الصف: ۱۰، ۱۱]ترجمه: اي مؤمنان! آيا شما را به بازرگاني و معامله اي رهنمود سازم كه شما را از عذاب بسيار دردناك دوزخ رها سازد؟ (و آن اين است كه) به خدا و پيغمبرش ايمان مي آوريد، و در راه خدا با مال و جان تلاش و جهاد مي كنيد. اگر بدانيد اين براي شما (از هر چيز ديگري) بهتر است. دوم: {لا يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُلا وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنَى وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا (۹۵) دَرَجَاتٍ مِنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةً وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا} [النساء: ۹۵، ۹۶] ترجمه: ترجمه: الله مي فرمايد: برابر نيستند نشستگان غير معذور از مسلمانان و جهاد کنندگان در راه خدا با مال و جان خويش و خداوند فضيلت داده مجاهدان با مال و جان را بر نشستگان در مرتبه، و خداوند هر يکي را وعدهء نيک داده و مزد افزون داده خداوند مجاهدان بر نشستگان مزدي بزرگ مرتبه هايي از جانبش و آمرزش و بخشايش و خداوند آمرزندهء مهربان است. نساء: ۹۵ – ۹۶

وجه دلالت از این آیات: أن الخطاب بالجهاد متوجه إلى المؤمنين دون الكافرين، لأن الكافرين غير مأمونين في الجهاد(المغني ۸/۱۳).یعنی:اینکه خطاب به جهاد متوجه به مومنین(به اسلام) غیر از کافرین است،بخاطر اینکه کافران نمی توانند مامون و پیشوا در جهاد باشند.

سوم: وعنِ البراءِ ، رضي اللَّه عَنْه، قال: أتى النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم، رجلٌ مقنَّعٌ بِالحدِيد، فَقال: يا رَسُول اللَّهِ أُقَاتِلُ أوْ أُسْلِم؟ فقَال: « أسْلِم، ثُمَّ قاتِلْ » فَأسْلَم، ثُمَّ قَاتَلَ فَقُتِلَ، فقَال رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: « عمِل قَلِيلاً وَأُجِر كَثيراً » . [۱]ترجمه: از براء ـ – رضي الله عنه – ـ روايت شده است که گفت: مردي زره پوشيده، به حضور پيامبرص آمد و عرض کرد: اي رسول خدا! جهاد کنم يا مسلمان شوم؟ پيامبر فرمود: “مسلمان شو و بعد جنگ کن” و مرد مسلمان شد و به جهاد پرداخت تا شهيد شد، پيامبرص فرمودند: “کار کمي کرد و اجر زيادي برد.

۲-بالغ باشد و به بلوغ رسیده باشد و طفل نباشد:  نخست: لَّيْسَ عَلَى الضُّعَفَاء وَلاَ عَلَى الْمَرْضَى وَلاَ عَلَى الَّذِينَ لاَ يَجِدُونَ مَا يُنفِقُونَ حَرَجٌ(توبه۹۱).یعنی: بر ناتوانان و بيماران و كساني كه چيزي ندارند كه آن را صرف جهاد كنند (و با آن خويشتن را براي جهاد آماده سازند) گناهي نيست (و عذرشان مقبول و جهدشان مشكور است). علما در وجه دلالت این آیه فرموده اند: أن الصبي ضعيف البنية، ضعيف في معرفة القتال فلا حرج عليه ولأنه مظنة الرحمة، فلا يؤتي به إلى المهلكة.[۲] یعنی:زیرا بچه ضعف جسمی دارد و در شناخت قتال گناهی بر او نیست زیرا او را نباید به مهلکه جنگ برد.دوم: رُفِعَ الْقَلَمُ عَنْ ثَلَاثَةٍ: النَّائِمِ حَتَّى يَسْتَيْقِظَ، وَالصَّبِيِّ حَتَّى يَبْلُغَ، وَالْمَجْنُونِ حَتَّى يُفِيقَ .[۳] ترجمه:  قلم تکليف از سه طائفه برداشته شده: از خوابيده تا بيدار گردد. و طفل تا بالغ شود و ديوانه تا به عقل آيد.

(شاید شبهه افکنان بگویند خب دارالاسلام کنونی که بچه ها را به جهاد می برد و این صفتی که ارایه دادید دلیل بر بطلان آنان در آوردن بچه ها به قتال است: در پاسخ می گوییم:

 اولا پیامبر در مورد این شرط از وجوب سخن فرموده است در صورتی که کفار به دارالاسلام حمله ور گردند و آغاز کننده قتال باشند و در این صورت قلم عفو شدن از جهاد بر بچه های ضعیف البنیه کشیده شده است ولی این به معنی آن نیست که نمی توانند ابدا شرکت داده شوند. قبل از آوردن دلیل بر شرکت بچه ها در جهادهای رسول الله با کفار و مرتدین و منافقین و مشرکین ذکر یک نکته بسیار لازم وضروری است و آن اینکه باید از کودکی به بچه های خود تربیت جهادی را بیاموزیم و در درون  آنان  امر جهاد راتعمیق کنیم.

از جمله مسايل خطير و امور مهمي که لازم است مربيان بدان اهتمام ورزند و بخش عمده توجه و حساسيت خود را بدان معطوف سازند تعميق روحيه جهادي در درون فرزند و استوار کردن مفاهيم همت و پايداري در انديشه قلب و عواطف وي است به ويژه در شرايط کنوني و عصر حاضر که حاکميت اسلام بر کشورهاي اسلامي ساقط شده و خورشيد عزت اسلام غروب کرده طاغوتها حاکم گشته و زمام امور در بيشتر کشورهاي اسلامي در دست کساني است که دغدغه و هدفي ندارند جز اجراي طرحها و توطئه هاي مخالفان خدا و اسلام، خواه اين نقشه ها سکولاریستی لیبرال یا سکولاریستی کمونیستی باشند، خواه سکولار صهيونيستي و خواه صليبي از پيامدهايي چنين سياستي بود که خلافت اسلامي برچيده شد موجهاي ماديگري سکولاریستی طوفانهاي بنيان کن لاقيدي و اباحيگري و جريانهاي برخواسته از مکاتب منحرف و دين ستيز، جوامع اسلامي را به سيه روزي و رنجوري دچار ساختند و در نتيجه کشورهاي مسلمان به طعمه هر طمعکار و هدف هر سودجويي تبديل شدند!![۴]

پس امر تربیت نمودن بچه ها سن و سال معین نمی شناسد و باید از همان دوره ی قبل از بلوغ اسلام را در آنان بنیادی نمود و مراتب جهاد را از مالی گرفته تا جانی و قتالی و زبانی و دعوتی وسیاسی و…را به فرزندان خود بیاموزیم.

اما پس از ذکر این نکته دلایلی از سنت و سیره رسول الله ارایه می دهیم که ایشان از کودکان نابالغی هم که توانایی جسمی داشتند و از ضعفا و ضعیف البنیه گان و بی شناخت از معرکه جهاد نبودند ارایه می دهیم تا این شبهه هم از ذهن بیرون رود.پس دلایل در مورد وجوب بلوغ یک حکم عام است و به صورت عموم اطلاق می گردد ولی اگر کودکان و فرزندان با جهاد آموزش دیده اند و ضعف جسمی نداشته باشند و به جهاد معرفت داشته باشند به طور خاص می توان از کودکان در میادین جهاد مورد استفاده قرار داد: عده ای در رد قتال صغیران و به بلوغ نرسیدگان به این روایت استناد می کنند و ادامه آن داستان را در کتب تاریخی و اقوال علما جستجو نمی کنند:

 ما جاء عن ابن عمر رضي الله عنهما قال: (عرضت على رسول الله – صلى الله عليه وسلم – يوم أحد وأنا ابن أربع عشرة فلم يجزني في المقاتلة) يعني: عبد الله بن عمر رضى الله عنهما مي فرمايد : روز جنگ احد بر پيامبر صلى الله عليه و سلم  عرضه شدم و من آن روز چهارده سال داشتم و پيامبر صلى الله عليه و سلم  به من اجازه ي شرکت در جنگ را ندادند , و روز جنگ خندق پانزده ساله بودم و بر پيامبر صلى الله عليه و سلم  عرضه شدم و ايشان به من اجازه ي شرکت در جنگ را دادند. یا به روایت متفق علیه استناد می کنند که آمده است که: عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِي اللَّهُ عَنْهُمَا: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ – صلى الله عليه وسلم – عَرَضَهُ يَوْمَ أُحُدٍ وَهُوَ ابْنُ أَرْبَعَ عَشْرَةَ سَنَةً فَلَمْ يُجِزْنِي، ثُمَّ عَرَضَنِي يَوْمَ الْخَنْدَقِ وَأَنَا ابْنُ خَمْسَ عَشْرَةَ سَنَةً فَأَجَازَنِي.[۵] ترجمه: ابن عمر رضي الله عنهما مي گويد: مرا در چهارده سالگي، نزد رسول خدا – صلى الله عليه وسلم – بردند تا در غزوة احد، شركت نمايم. اما رسول خدا – صلى الله عليه وسلم – به من اجازة شركت نداد. بعد از آن، در پانزده سالگي مرا نزد پيامبر اكرم – صلى الله عليه وسلم – بردند تا در غزوة خندق، شركت كنم. اين بار، رسول اكرم – صلى الله عليه وسلم – به من اجازه داد. (تا در غزوه شركت نمايم).

ما در پاسخ می گوییم بله اين موارد به طور عموم صادق است.برای اینکه همه در سختی و گناه نیفتند پس بر عده ای وجوب جهاد ساقط شد از جمله مریضان و بچه های نابالغ و معلولان و… ولیکن اگر بچه ای توانایی جسمی و یا مهارتی از مهارتهای جنگیدن را دانست و به امر جهاد معرفت داشت در مورادی داشته ایم رسول الله صلی الله علیه و سلم از صغیران هم کمک گرفته است. و واجب نبودن یک امر برای عده ای به معنای عدم جواز آن امر برای آنان نیست. إثباتُ الشَّيءِ لا يَنفِي ما عَداهُ (اثبات چيزي، غير آن را نفي نمي کند).

پس اثبات چیزی به معنی نفی همه چیز نیست و این یک قاعده ی اصولی در بین علما می باشد.مثلا اگر بگوییم و ما محمد الا رسول.رسولی جز محمد نیست.در اینجا درست است به طور کلی اثبات می گردد که محمد رسول است و در معنای مجازی وصف گردیده است ولیکن این اثبات به معنی نفی همه رسولان و انبیای اولوالعزم و سایر فرستادگان نمی باشد.

ادامه خواندن مقدماتی بر شناخت صحیح جهاد و اهل جهاد در آیات و احادیث و سخنان اهل فقه (۷)

مختصری از سخنان آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب و دارالاسلام ایران در  مورد زمینه ها و حقیقت عملیات مبارک طوفان الاقصی و رژیم غاصب صهیونیستی ( ۱۴۰۲/۷/۱۸)

آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی و دارالاسلام ایران صبح امروز در دانشگاه افسری امام علی رضی الله عنه گفت:

*  زلزله ویرانگر ۱۵ مهر یک شکست اطلاعاتی و نظامی *غیرقابل ترمیم* برای رژیم صهیونیستی است

*  ما پیشانی و بازوی طراحان مدبر و هوشمند و جوانان فلسطینی را می‎بوسیم اما آنها که می‌گویند حماسه اخیر کار غیر فلسطینی‌ها است دچار محاسبه غلط شده‌اند.

* این بلا را عملکرد خود صهیونیستها بر سرشان آورد. وقتی ظلم و جنایت از حد گذشت، وقتی درنده‌خویی به نهایت رسید، باید منتظر طوفان بود.

* اقدام شجاعانه و در عین حال فداکارانه‌ی فلسطینی‌ها پاسخ به جنایت دشمن غاصب بود که سالها ادامه داشت و در ماه‌های اخیر شدت آن افزایش پیدا کرده بود. مقصّر هم دولت کنونی حاکم بر رژیم غاصب صهیونیستی است.

*  دشمن خبیث و ظالم حالا که سیلی را خورده، سیاست مظلوم‌نمایی در پیش گرفته. دیگران هم کمکش میکنند.

*  رسانه‌های دنیای استکبار کمکش میکنند، این مظلوم‌نمایی صددرصد خلاف واقع و دروغ است. چون مجاهدان فلسطینی توانستند خود را از محاصره‌ی غزه بیرون بیاورند، خلاص کنند و برسند به مراکز نظامی و غیرنظامی صهیونیستها. او مظلوم است؟

*  هرچه این رژیم غاصب هست، مظلوم نیست. ظالم هست، متجاوز هست، جاهل هست، یاوه‌گو هست، اما مظلوم نیست. ظالم است. هیچ کس نمیتواند از این هیولای دیوسیرت چهره‌ی یک مظلوم بسازد.

* این مظلوم‌نمایی را رژیم اشغالگر بهانه قرار داده است برای اینکه بتواند باز به ظلم مضاعف خودش ادامه بدهد. حمله به غزه، حمله به خانه‌های مردم، حمله به غیرنظامیان، قتل‌عام و کشتار دستجمعی مردم غزه. این مظلوم‌نمایی دستاویزی است برای اینکه باز بتواند این جنایت را چند برابر کند. با مظلوم‌نمایی میخواهد این جنایات خودش را توجیه کند. این هم یک محاسبه‌ی غلط است. بدانند سران و تصمیم‌گیران رژیم غاصب و حمایت‌کنندگانشان که همین کار بلای بزرگتری بر سر آنها خواهد آورد. بدانند واکنش این ظلمها سیلی سنگین‌تری بر رخسار زشت آنهاست.

* عزم جوانان شجاع فلسطینی، عزم از جان‌گذشتگان فلسطینی با این جنایتها استوارتر میشود. گذشت آن روزی که کسانی می‌آمدند بلکه بتوانند با زبان، با نشست و برخاست با ظالم برای خودشان در فلسطین یک موقعیتی ایجاد کنند. آن زمان دیگر گذشت.

* امروز فلسطینی‌ها بیدارند، جوانها بیدارند، طراحان فلسطینی با مهارت کامل مشغول کارند. این محاسبه‌ی دشمن هم بنابراین غلط است که خیال میکند مظلوم‌نمایی بکند تا بتواند حمله‌ی جنایتکارانه‌ی خودش را ادامه بدهد.

• این نهاد و رهبران و حامیانش بدانند که ادامه جنایات بلای بزرگتری بر سرشان خواهد آورد و پاسخش سیلی سنگین تری خواهد بود. سیل الاقصی ….بدانند که قتل عام و کشتار دست جمعی مردم غزه بلای بزرگتری را بر سر آنها خواهد آورد.