احوال اطاعت از امیر در جهاد
کاتب: أبومحمود کندزی
گاه پرسیده می شود که اطاعت از امیران در کدام امور لازم و در کدام امور لازم نیست؟
در جواب باید گفت که برای اطاعت امیران سه حالت می‌باشد:
اول: اطاعت کردن از امیران در آن اموری که الله عزوجل بر آن فرمان داده است، این نوع اطاعت به اجماع امت واجب می‌باشد.
دلیل: از انس بن مالک (رضی الله عنه) روایت شده که رسول الله ﷺ فرمود: «اسْمَعُوا وَأَطِيعُوا، وَإِنِ اسْتُعْمِلَ عَلَيْكُمْ عَبْدٌ حَبَشِيٌّ، كَأَنَّ رَأْسَهُ زَبِيبَةٌ» [رواه البخاری]
از امیر طاعت کنید و سخنش را قبول کنید، اگر چه بالای شما یک غلام حبشی امیر مقرر گردد گویا سَرش به اندازه کشمش باشد.
دوم: پذیرفتن حکمش در گناه: این نوع اطاعت به اجماع امت حرام است.
دلیل: از ابن عمر (رضی الله عنه) نقل شده که از رسول الله ﷺ نقل کرده؛ که فرموده: “السَّمعُ والطَّاعةُ حقٌّ مَا لَم یؤمَر بالْمَعصِیَةِ، فإِذا أُمِرَ بِمَعصیةٍ فَلاَ سَمعَ ولا طاعَةَ”.[رواه البخاری والمسلم]
پذیرفتن حکم امیر لازمیست تا زمانی که به گناه فرمان نداده باشد، پس زمانی که به گناه فرمان داد، سپس از امیر اطاعت و حکم او پذیرفته نمی‌شود.
سوم: پذیرفتن سخن امیر در امور جنگی، سیاسی و غیره اما وقتی که بر خلاف شریعت نباشد: پس در این هم به اندازه توان اطاعت واجب می‌باشد، تا زمانی که چنین مشقت و تکلیفی نباشد که از توان شخص بیرون شود.
قال کاسانی (رحمه الله): “ولو أمرهم بشئ لایدرون أینتفعون به أم لا فینبغي لهم ان یطیعوه فیه إذا لم یعلموا کونه معصية لأن اتباع الإمام في محل الإجتهاد واجب کاتباع القضاة في مواضع الإجتهاد.”
[بدائع الصنائع: ۱۰۰/۷]
کاسانی (رحمه الله) گفته است: اگر امیر به مجاهدین به چنین چیزی فرمان دهد که اینها ندانند در آن نفعی برایشان حاصل می‌شود یا خیر؟ پس در چنین امر هم بالایشان لازم است که فرمانش را قبول کنند، وقتی که گناه بودن این کار برایشان ثابت نشده باشد، زیرا اطاعت امیر در امور اجتهادی واجب است، به مانند (اطاعت از) قاضی در مسائل اجتهادی.