دیپلماسی متناسب با شرایط متغییر دگرگونی های متعددی را در زمینه ی کاربرد به خود خواهد دید (۹۳)
بر گرفته از کتاب روابط متقابل اسلام و دین سکولاریسم
مؤلف: ابوحمزه المهاجر هورامی
دیپلماسی به عنوان شیوه و ابزار اعمال سیاست خارجی از اصول ، اهداف و روش های عملی ویژه ای برای پیش برد سیاست های خارجی تشکیل گردیده است . اگر دیپلماسی را مانند معدن آهن بدانیم، با وجود ثابت بودن معدن، متناسب با شرایط متغییر زمان و مکان و نیازهای روز دگرگونی های متعددی را در زمینه ی کاربرد به خود خواهد دید و از این دید می توان ماهیت متحولی را برایش متصور شد . از این نگاه می توان گفت دیپلماسی اسلامی از آغاز تا امروز متناسب با تغییرات زمانی و مکانی با حفظ اصول تحولات زیادی را در زمینه ی رفع نیازها ی روز مسلمین داشته است .
این تحولات تا حدودی طبیعی به نظر می رسند، زیرا دیپلماسی همچون یک معدن و ابزاری جهت رسیدن به اهداف مشخص، تابع شرایط سیاسی روز، موقعیت دولت ها، اراده ی دستگاه حاکمه و منافع و خواسته هایی است که دولت ها در هر عصر و زمانی برای خود تعریف می کنند . با توجه به متغیر بودن این عناصر، دیپلماسی اسلامی نیز در برخی موارد دستخوش دگرگونی های جدی می گردد .
دین اسلام که ماهیت فرا زمانی و فرا مکانی دارد اصول ثابتی را همچون معدن ترسیم نموده است، اما به کارگیری این معدن تابع متغیرهای خاصی است که عمدتا ریشه در شرایط و تحولات واقعی و خارجی واحدهای قدرت حکومتی و اجرایی وضع موجود جامعه و شرایط بین الملل دارد . در این صورت نمی توان انتظار داشت که در قانون اسلام به این امر اشاره شده باشد که از این معدن در سالهای آینده چه استفاده ای نمود، و یا با کارایی این معدن در یک دوره ی زمانی خاص و بدون توجه به شرایط زمانی و مکانی و نیازهای روز، آن را به عنوان یک الگو بر تمام ادوار آینده تحمیل نموده جلو ترقی و پویایی آن را گرفته و همه چیز را پشاپیش قانونمند و نهادینه سازد؛ بلکه به کارگیری آن را، همچون بسیاری از امور مشابه، به اجتهاد و نیازهای روز و وضع موجود مسلمین واگذار نموده است .
از این رو طبیعی است که متناسب با تحولات، شرایط و واقعیت های بیرونی جامعه، دیپلماسی نیز همچون یک ابزار، با پیروی از اصول وارزشهای ثابت دینی،همواره مسیر تحول وانطباق با شرایط را نیز بپیماید.