اهمیت و ضرورت اخوت و همکاری بین مسلمانان، به ویژه در بین همسایه گان
ارائه: محمد داود مهاجر
در دین مقدس اسلام، عموم مسلمانان به خصوص همسایه ها حیثیت یک تعمیر را دارند، که هر خشت آن فردی از امت اسلامی است که در میان خود تکیه گاه و تقویه کننده یک دیگر اند. مسلمانان جهان اسلام در میان خود به منزله یک وجود، یکی به دیگری توسط ریسمان ایمان بسته شده اند که بدون اخوت اسلامی، هیچ رنگ، نژاد، قوم، زبان و منطقه را نمی شناسند و تنها به اساس ایمان یکی به دیگر وابسته اند.
رسول اکرم (ص) نیز در این مورد فرموده اند که مؤمن از برای مؤمن مانند یک تعمیر اند که یکی دیگری را محکم میسازد.(متفق علیه)
از دیدگاه آیات قرآن کریم تمام مسلمانان دنیا عموماً و به طور خاص همسایه ها با همدیگر برادران اند. اخوت اسلامی و برادری بین مسلمانان مرز را نمی شناسد و همه دولت های اسلامی را وطن و میهن اسلامی میدانند.
آنها تنها یک سخن را می شناسند و آن اینکه اخوت و برادری بین مسلمانان برادری دینی (اسلامی) است و حتا برادری اسلامی از برادری نسبی کرده بهتر است.
مسلمانان اگر در شرق زندگی میکنند یا در غرب و یا در همسایگی یکدیگر، باید یک فکر و درد داشته باشند؛ بدین معنی که اگر در شرق یا غرب بالای مسلمانان ظلم صورت گیرد، تمام مسلمانان جهان باید دردمند شده و در کنار آن ایستاده شوند.
رسول الله (ص) در این مورد فرموده اند که صفت مؤمنین در دوستی، محبت و عطوفت(مهربانی) مانند یک جسم است که وقتی یک عضو آن دردمند شود، سایر اعضاء آن نیز به درد می آورد.
الله تعالی نیز در آیت ۲ سوره المائده فرموده است، که مسلمانان باید باهم تعاون و همکاری نمایند و از تجاوز به مال و جان همدیگر پرهیز کنند. این آیه مبارک در تعاون و همکاری بین مسلمانان یک اصل بزرگ است که دلالت به اهمیت همکاری و اخوت بین مسلمانان می کند. امت اسلامی به سعادت و نیکبختی نخواهد رسید تا زمانیکه فرد فرد مسلمان و کشورهای اسلامی این فکر را داشته باشند که ما در قبال یکدیگر مسؤولیت داریم و باید برای سعادت و نیکبختی تمام مسلمانان و نیز دین مقدس اسلام تلاش نمائیم.
وحدت و مشترکات مسلمانان جهان قرار ذیل می باشد:
وحدت هدف: هدف تمام مسلمانان یکی است و آن اینکه بندگان یک پروردگار اند و عبادت آن رب العالمین را انجام دهند.
چنانچه الله متعال در آیه ۵۶ سوره الذاریات فرموده است که ما انس و جن را صرفاً برای عبادت خلق نموده ایم.
وحدت عقیده: تمام مسلمانان به یک پروردگار عقیده دارند و امت یک رسول هستند.
وحدت قیادت: قائد و رهبر همه مسلمانان یکی است و آن حضرت محمد (ص) می باشد که دراين کسی اختلاف ندارد.
وحدت تشریع: شریعت همۀ مسلمانان دین مقدس اسلام است و آن عبارت از قرآن و سنت پیامبر (ص) می باشد.
این مشترکاتی است که مسلمانان را امت واحد گردانیده است، طوریکه الله متعال در آیه ۹۲ سوره الانبیاء فرموده است که دین شما، دین یگانه است و من پرودگار شما هستم و امر کرده است تا تنها او تعالی را بپرستیم.
مسلمانانی که همسایه گان اند نسبت به عام مسلمانان یکی بر دیگری حقوق بیشتری دارند. کشور ما در جوار آن کشورهای اسلامی قرار دارند مانند: پاکستان، ایران، تاجکستان، ازبیکستان و ترکمنستان؛ پس مناسب است که ما کشورهای اسلامی و همجوار در بین خود محبت، دوستی، همدردی، غمشریکی و احترام متقابل داشته باشیم. الله تعالی در آیه ۳۶ سوره النساء بندگانش را به نیکی و کمک با همسایه های نزدیک و دور امر کرده است.
به اساس آیت فوق باشندگان کشورهای اسلامی با یکدیگر همسایه گان اند و لازم است که همه حقوق همسایگی را مراعات نموده و وحدت و همبستگی شان را حفظ کنند.
رسول اکرم (ص) فرموده اند که همسایه به سه قسم است، بعضی از آنها دارای سه حق می باشند، بعضی از آنها دارای دو حق می باشند و بعضی از آنها دارای یک حق. اول آنانیکه دارای سه حق اند، عبارت اند از همسایه مسلمان و خویشاوند(حق مسلمان بودن، حق همسایه بودن، حق خویشاوندی)؛ دوم همسایه مسلمان که دارای حق اسلامیت و همسایگی است، و سوم همسایه کافر که تنها دارای حق همسایگی می باشد.(حلیه الاولیاء، مسند الشامیین للطبرانی)
چنانچه امروزه جهان کفر همیشه تلاش می کند مسلمانان را به گروه های، تنظیم ها، قومیت ها و نژادها تقسیم کنند، و بین شان بی اتفاقی را به وجود آورد؛ بنابراین ضرورت است تا مسلمانان در تمام جهان با تکیه به احکام دین اسلام از آنها جداً پرهیز نمایند.
اگر در میان کشورهای اسلامی برادری و همدردی نباشد، برای همیش در میان شان اختلاف، بدبینی و جنجال ها پیدا و تداوم خواهد یافت. یکی بر ضد دیگر تبلیغات سوء نموده، بدگمان می شوند و به عوض فایده به همدیگر ضرر میرسانند، که این در دین مقدس اسلامی حرام است.
بعضی از حقوق برادری در اسلام قرار ذیل می باشد:
کمک و همکاری کردن با برادر مسلمان واجب است
اگر برادر مسلمان به مشکلی روبرو باشد، بر دیگر مسلمانان لازم است که همرای وی کمک و همکاری نمایند و او را تنها نگذارند. همچنان اگر یک کشور اسلامی نیاز به کمک دارد لازم است تا دیگر کشورهای جهان اسلام دست همکاری را به سوی آن دراز کند. الله تعالی در آیه ۲ سوره المائده بندگانش را به این کار امر کرده است.
همچنان رسول الله (ص) به این موضوع پرداخته و فرموده است که مسلمان برادر مسلمان است، ظلم نمی کند بر او و او را تسلیم دشمن نمی کند؛ و کسی که در بر آورده ساختن حاجت برادر مسلمان خود تلاش کند، خداوند متعال حاجت او را بر آورده خواهد نمود.
گمان نیک در قبال برادر مسلمان و از بدگمانی، غیبت، حسد، تجسس خودداری نمودن
مسلمان همیشه بالای برادر مسلمان خود گمان نیک داشته باشد و از گمان بد، حسد، کینه، بغض و تجسس خودداری کند.
خداوند ﷻ در آیه ۱۲ سوره الحجرات امر کرده است تا بندگانش از بد گمانی ها، جاسوسی و غیبت پرهیز کنند.
همچنان رسول الله (ص) فرموده اند: از گمان بد خودداری کنید، زیرا گمان بد دروغ ترین سخن است، و تفتیش نکنید، جاسوسی نکنید و یکی را علیه دیگری بر انگیخته نکنید، حسد نکنید، بغض نکنید و یکی بر دیگر پشت نکنید و شوید بندگان الله و برادرن. (صحیح البخاری)
فریبکاری همرای برادر مسلمان حرام است
بخاطر اینکه وحدت و برادری مسلمانان مخدوش نشود و در میان مسلمانان اختلاف و جدال بمیان نیاید شریعت اسلامی تمام کارهای را حرام قرار داده که باعث از بین بردن وحدت و برادری در میان مسلمانان میگردد. یکی از آن جمله فریبکاری می باشد که این کار حرام است، رسول الله (ص) میفرماید: کسی که بالای برادر مسلمان خود سلاح بلند کند از ما نیست و کسی که فریبکاری و خیانت کند از ما نیست.
غدر و خیانت با برادر مسلمان حرام است
یکی از حقوق اخوت اسلامی این است که مسلمان با مسلمان دیگر خیانت نکند و به او دروغ نگوید. حضرت محمد (ص) میفرماید: مسلمان برادر مسلمان است، به او خیانت نکنید و دروغ نگوید.(رواه الترمذی)
ایجاد کردن تنفر مردم با برادر مسلمان گناه است
حق یک مسلمان بالای مسلمان دیگر این است که صفات نیک او را به مردم بیان کند و به صفات بد آن پرده بیندازد (عیب های او را آشکار نکند). متأسفانه بعضی از مردم کوشش می کنند که برادر مسلمان خود را رسوا کنند و عیب های شان را آشکار کنند که این کار گناه بزرگ است. رسول الله (ص) میفرماید: ای آن مردمی که ایمان آورده اید به زبان، و داخل نشده به دلهایتان، غیبت مسلمان را نکنید و در جستجوی عیب های ایشان نباشید، یقیناً کسانیکه در جستجوی عیب برادر مسلمان خود باشد الله متعال جستجوی عیب او را نموده و او را رسوا می کند.
صبر نمودن مسلمان در برابر آزار و اذیت
انسان ها در یک ساحه و منطقه زندگی می کنند، ممکن یکی دیگری را قصداً و بدون قصد ضرر برسانند؛ کسی که بر او ضرر و زیان رسیده باشد بر او مناسب نیست که عمل بالمثل را انجام دهد، بلکه بنابر خواست شریعت او را عفو کند و به او نیکی کند. الله ﷻ در آیه ۲۲ سوره النور فرموده است که مسلمان باید عفو و گذشت نمایند اگر بخشش او را می طلبد.
خودداری کردن از غیبت، تهمت و بهتان بالای مسلمان
به مسلمان جائز نیست که غیبت دیگر مسلمان را بکند، چرا که غیبت گناه کبیره است و وحدت و همبستگی را از بین میبرد. خداوند ﷻ در این مورد در سوره الحجرات، آیت ۱۲ فرموده است که مسلمانان از غیبت پرهیز کنند، زیرا برابر است با خورد گوشت برادر مرده او.
همچنان بیان نمودن عیوب کشورهای اسلامی و مردم مسلمان نیز شامل غیبت بوده و باید از آن آگاه باشیم.
برضد کشور های اسلامی یا ساکنین آن تبلیغات سوء را انجام دادن نیز حرام است، زیرا از یک طرف بر آنها اتهام وارد شده و از طرف دیگر در بین آنان نفرت و دشمنی ایجاد می کند.
محبت و داشتن با مسلمان
یکی از صفات اخوت اسلامی این است که مسلمانان با یکدیگر محبت داشته باشند، بالای همدیگر مهربان باشند؛ زیرا بغض و حسد کردن با مسلمان گناه است. در یک حدیث قدسی آمده است که الله تعالی در روز قیامت میگوید کجا هستند آن محبت کنندگان به خاطر عظمت من؟ امروز من آنها را در زیر سایۀ رحمت خود قرار میدهم، روزیکه هیچ سایه ای بغیر از سایۀ رحمت من نمی باشد. (صحیح مسلم للمنذری)
بناً بر مسلمان لازم است که در بین خود بخاطر رضای الله ﷻ محبت خویش را نگهدارند و بغض و کینه را از قلبها خود دور کنند.
همسایه گان مسلمان یکی بر دیگر سه نوع حقوق دارند
- ضرر نرسانیدن به همسایه مسلمان
همسایۀ مسلمان را ضرر رسانیدن کار ناروا است و در احادیث زیادی، زجر شدید و منع از آن آمده است. ضرر رساندن به همسایه به زبان و به عمل گناه کبیره است.
از بی اهریره (رض) روایت است که رسول الله (ص) فرمود: بخدا سوگند مؤمن کامل نمی شود و این کلمه را سه بار تکرار نمود، سوال کردند چه کسی ای رسول خدا؟ فرمودند: کسیکه همسایه از اذیت او در امان نباشد. - حمایت و پشتیبانی از همسایۀ مسلمان
حمایت و پشتیبانی از همسایه یک شرعی و اخلاقی است؛ تا اینکه در وقت سختی همراه او دست همکاری بدهیم و در وقت مشکلات همراه او کمک مادی و معنوی نمائیم. - با همسایه مسلمان احسان و نیکی کردن
حقوق همسایه به این تکمیل نمی شود که برای او ضرر نرسانی یا از او ضرر را دفع کنی بلکه حقوق همسایه این است که به او نیکی کرده شود، زیرا این کار با همسایه صداقت وی را ثابت می کند.
همسایه خوب را رسول الله (ص) علامه سعادت و نیک بختی و همسایه بد را علامه بدبختی قرار داده است و فرموده است که بهترین رفیق در نزد الله متعال بهتر آن به همجوار خود است و بهترین همسایه نزد الله تعالی بهتر شان به همسایه خود است.