از موانع وحدت (۶) برتری دادن روایتهای تاریخی بر منابع قابل استناد مذاهب
به قلم: کارزان شکاک
منابع متفقٌ علیه در فرق و مذاهب کنونی معروف به اهل سنت عبارتند از .۱- قرآن ۲- سنت ۳- اجماع ۴- قیاس .
علمای شیعه نیز چهاراصل: ۱- كتاب (قرآن) ۲- سنت ۳- عقل ۴- اجماع را جزو منابع اصلی مورد استناد خود می دانند.
با این وجود دیده می شود که به جای تمام این موارد، روایتهای تاریخی که احتمال شک و گمان در آنها قطعا وجود دارد و یا اکثرا آلوده و دارای تنوع در یک رویداد هستند مورد استناد قرار می گیرند. روشن است که همه تواریخ در قرن اوّل و دوم هجرى تدوین نشده اند.. در ابتدا اخبار و روایات «مسلم» و امثال او بود که مبناى نگارش تواریخ فرق و مذاهب معروف به اهل سنت قرار گرفت و مورّخین از آنها در تدوین آثارشان استفاده کردند؛ کما اینکه در شیعه نیز همین پدیده روى داد.. و علاوه بر این کسی هم شکی در وجود روایتهای ضعیف و اسرائیلیات در کتب حدیثی تمام فرق اسلامی ندارد .
در این زمینه تنها به ذکر یک مثال در مورد سلیم بن قیس و روایتهای تاریخی او می پردازیم تا بدانیم تا چه اندازه می بایست در اعتماد به روایتهای تاریخی با سخت گیری و موشکافی منهجی برخورد کرد.
احمدبن حسین بن عبیداله غضائری معروف به ابن غضائری مولف كتاب الضعفاء، متوفی بین سالهای ۴۳۰ تا ۴۵۰ هـ یكی از عالمترین كارشناسان علم رجال هزار سال قبل، در كتاب خود (الضعفاء) می‌نویسد: سلیم بن قیس هلالی عامری از ابوعبدالله (ع) حسن (ع) و حسین (ع) و علی بن‌حسین (ع) روایت نقل می‌كند و این كتاب مشهور به او منسوب است. اصحاب ما می گویند كه سلیم شناخته شده نیست و در خبری هم از او یادی نیست. اما من خود نامش را در مواردی جز كتاب او و جز روایات ابان ابی عیاش از او دیده ام. ابن عقده در رجال امیرالمومنین احادیثی از او آورده اما خود كتاب منسوب به سلیم بدون شك ساختگی است..[۱] و در مورد ابان بن ابی عیاش می‌گوید: ابان ابن ابی عیاش و نام ابوعیاش هارون است تابعی است از انس ابن مالك و علی ابن حسین روایت نقل می‌كند. ضعیف است. مورد توجه نیست. اصحاب ما ساخت كتاب سلیم بن قیس را به او نسبت می‌دهند.[۲]
شیخ مفید نیزمی‌گوید:”این كتاب قابل اعتماد نیست و در آن تخلیط و تدلیس صورت گرفته است”[۳]
بر همین اساس است که کسانی چون محمد قطب رحمه الله بر این باورند که تاریخ اسلامی را باید از نو نوشت و بخصوص تاریخ صحابه را باید با عینک قرآنی مورد بازخوانی قرار داد.
حالا اشخاصی که روایتهای آشفته ی تاریخی بر قرآن و منابع قطعی مورد استناد مذاهب برتری می بخشند و با این روایتهای تاریخی به مذهب مخالف می تازند بدون شک انسانهای آگاه و متعادلی نیستند و به عنوان یکی از موانع وحدت میان مسلمین عمل می کنند.
[۱]همان منبع ص ۴۳ به نقل از كتاب الضعفاء – خطی مرحوم آیت‌اله نجفی – قم كتابخانه آیه اله نجفی ورق ۵ عكسی از مجموعه ۱۵۵ ورق ۲۳۴ قهپایی / مجمع ۳/۱۵۶ و نیز در: حلی /خلاصه ۸۲ و ۸۳ + ابن داوود / رجال ۱ /۱۰۶ ش ۷۳۲- ۲/۲۴۹ش۲۲۶)
[۲]كتاب الضعفاء / پیشین. ورق ۱/عكسی / پیشین ۲۲۹- قهپایی / مجمع ۱/ ۱۵ و ۱۶)
[۳] (معجم رجال الحديث،چاپ قم، ج۸ ،ص۲۱۹).