شناختی بر خنجر مسموم مرتدین سکولاریست ترکیه بر پیکره ی امت اسلامی ( قسمت چهارم )
گردآوری و ارائه دهنده : احسان هورامی
بررسی منابع چالش در روابط ترکیه با امریکا
مقدمه
بعد از تشکیل ترکیه ي سكولاريستي به رهبري مصطفي كمال ( كه سكولاريستهاي مرتد آنرا آتا تورك لقب داده اند ) در سال ۱۹۲۳ ، این کشور تازه تاسيس با حكام مرتدش به کلی از فضاي ديني حاکم بر دوران عثمانی خارج شد و سازش ها وستیزش هاي خود را بر مبناي ماهیت ژئوپولیتیک، ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک سكولاريستي و ارتداد بنا نهاد . در این بین ، ماهیت سکولاریستی نظام سیاسی در رویکردهاي سیاست خارجی ترکیه نسبت به غرب تأثیر فراوان داشت. آتاتورك پس از اعلام جمهوري، نوگرایی در معنی سكولاريستي و غربی شدن را خط مشی کلان ملی ترکیه سكولاريست اعلام کرد. بدین ترتیب، حرکت به سوي غرب سكولاريست از هر جهت به صورت بنیادي و غیرقابل تردید در دستور کار مرتدين قرار گرفت . البته حرکت هاي اساسی و عملی تر جریان غرب گراي ترکیه در فضاي خاص سیاسی پس از جنگ جهانی دوم محقق شد. پس از پیوستن ترکیه درسال ۱۹۵۲به ناتو، امریکا طی دهه هاي ۵۰ و ۶۰ این کشور مرتد شده ي تازه تاسيس قديم اسلامي را با کمک هاي گوناگون مالی و نظامی بهره مند ساخت. در سال ۱۹۵۹ ترکیه و امریکا در خصوص استقرارسلاح هاي هسته اي در خاك ترکیه به توافق رسیدند . در پی حضور نیروهاي نظامی امریکا در ترکیه ، ۵۵ معاهده مختلف از سال ۱۹۵۴ تا۱۹۶۴ به امضا رسید که عمدتاً خارج از چارچوب ناتو بود ند و حتی براي تصویب به کنگره امریکا نیز ارائه نشدند. ۱
اما در دهه ۱۹۷۰ مسأله قبرس بر روابط غرب و ترکیه تأثیر منفی گذاشت، و ميان سكولاريستها بر سر منافع مادي دنيوي اختلاف تاكتيكي به وجود آمد به گونه اي که بعد از دخالت ترکیه در قبرس در سال ۱۹۷۴ ، امریکا در سال ۱۹۷۵ این کشور را تحریم تسلیحاتی کرد که تا سال ۱۹۷۸ ادامه داشت. اما چنانچه مي دانيم سكولاريستهاي مرتد محلي تا زماني براي اربابانشان ارزشمندند كه منافشان را حفظ نمده و طبق نقشه ي آنها حركت كنند . به همين دليل اربابان غربي سكولاريستهاي مرتد تركيه زمينه هاي يك كودتاي نظامي و موفقيت آنرا فراهم نمودند .بعد از کودتاي ۱۹۸۰ ترکیه، روابط آنکارا و واشنگ تن بار دیگر بهبود یافت . حاصل این تلاش ها امضاي قرارداد همکاري هاي دفاعی و
اقتصادي در سال ۱۹۸۰ بود . گفتنی است تورگوت اوزال با گرایش هاي به شدت امریکایی خود در تقویت و گسترش این روابط نقش بسزایی داشت.
با آنکه تصور می شد ترکیه پس از فروپاشی شوروي ، موقعیت سا بق خود را از دست دهد، ولی مجموعه عواملی که بدان اشاره خواهیم کرد، موجب شد که این کشور هم چنان نقش ممتاز و جایگاه ژئوپولیتیک خود را در ميان كفار سكولاريست خارجي حفظ کند. بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر نیز ظرفیت و قابلیت استراتژیک چندوجهی سكولاريستهاي مرتد ترکیه براي غرب نمایان تر شد . این کشور سكولاريستي با حكامي مرتد علاوه بر اینکه از نظر سیاسی از طرف جنايتكاران اشغالگر سكولاريست غربي به عنوان الگوي خاورمیانه بزرگ مطرح شد، از بعد نظامی نیز در جنگ امریکا و ناتو با مسلمانان افغانستان، ضمن باز کردن آسمان خود به روي هواپیماهاي امریکایی، مسئول آماده سازي فرودگاه هاي مناسب در قفقاز (گرجستان)، آذربایجان و آسیاي مرکزي (به ویژه در قرقیزستان و ازبکستان) شد. از این رو، تیمی از افسران نیروي هوایی ترکیه به همراه یک افسر امریکایی براي بازدید از فرودگاه ها و آماده سازي آنها براي نشستن هواپیماهاي بزرگ نظامی عازم
این مناطق شدند .
در مرحله بعد در قالب نیروهاي ایساف براي حفظ صلح در افغانستان نیز نیروهاي ترکیه به مدت شش ماه عهد ه دار این مأموریت شدند. ۲
با این حال مسائلی مانند کردهاي سكولاريست كردستان عراق و نوع نگاه مصلحتي امریکا به این قضیه، پذیرش ادعاي قتل عام ارامنه توسط ترکیه از طرف بخشی از هیأت حاکمه امریکا، ظهور و قدرتمند شدن جامعه مدنی در ترکیه با درك و فهم منفی از امریکا، قدرت یابي بيداري اسلامي و مجاهدين فرقه ي ناجيه و رو یکرد متفاوتشان به مناسبات منطقه اي به خصوص مسأله خاورمیانه، به عنوان چالش هایی قوي در روابط دو کشور مطرح هستند.
عوامل مؤثر در پیوندهاي استراتژیک ترکیه با امریکا
چنان که گفته شد، روابط ترکیه با غرب به ویژه با ایالات متحده امریکا براساس دوستی و گسترش روابط در تمام زمینه ها بنیان شده است. هر کدام از دو کشور در روابط با یکدیگر منطق استراتژیک خاصی را دنبال می کند که در ذیل بدان اشاره می کنیم.
۱٫ منطق امریکا براي روابط با ترکیه
بررسی ادبیات امریکا در برقراري روابط با ترکیه، نشان می دهد که امریکایی ها ترکیه را سرمایه اي امنیتی براي کشورشان می دانند .
موقعیت ژئوپولیتیکی ویژه ترکیه و مجاورت آن با شوروي در زمان جنگ سرد و بحران خیزترین مناطق دنیا (بالکان، خاورمیانه، آسیاي مرکزي و قفقاز و مدیترانه شرقی ) امریکا را نیازمند ترکیه کرده است . در واقع، امریکا به منظور مدیریت بحران در این مناطق و حتی مداخله نظامی در آنها نیازمند همکاري ترکیه است. استقرار پایگاه هاي نظامی امریکا در اینجرلیک نیز بر همین اساس صورت گرفته است .به همین دلیل، وزارت دفاع امریکا اصلی ترین حامی گسترش روابط با ترکیه است. در شرایط کنونی نیز امریکا با هدف دستیابی به منافع استراتژیک مهم زیر خواهان ادامه روابط با ترکیه است:
• ترکیه به عنوان متحدي دموکراتیک و سكولاريست مرتد قابلیت تبدیل شدن به الگویی براي کشورهاي سكولاريست آسیاي مرکزي و قفقاز را دارد.
• ترکیه به عنوان یک بازیگر سكولاريست دست نشانده ایفا کننده نقش مثبت در امنیت مناطق پیرامون جهت حفظ منافع سكولاريستها و سركوب نهضتهاي مردمي است.
• ترکیه به عنوان تسهیل کننده آزادي عمل و قدرت نمایی امریکا در مناطق پیرامونی خویش است. ۴
• نیاز به ترکیه به منظور مقابله با بيداري اسلامي و مجاهدان فرقه ي ناجيه تحت عنوان مبارزه با تروریسم و بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه، آسیاي مرکزي و قفقاز.
• نیاز به ترکیه براي تأمین امنیت اصلی ترین متحد امریکا در خاورمیانه (اسرائیل) و نیز تقویت محور غربی در این منطقه.
• نیاز به الگوسازي از ترکیه ي سكولاريست مرتد در طرح خاورمیانه بزرگ به عنوان الگویی از سازش اسلام و سكولاريسم در عصري که اسلام گرایی و شريعت خواهي به عنوان گفتمان غالب خاورمیانه تلقی می شود، طبیعی است مدل ترکیه می تواند مطلوبیت هاي ویژه اي براي عبور از بحران در اختیار زمامداران سكولاريست امریکا و ديگر كفار جهان قرار دهد.
• در فضاي گسترش اصو لگرایی اسلامی و گرايش به تحكيم شريعت در خاورمیانه، قدرت یابی سكولاريستهاي اخوان الشياطين به نام اسلام در ترکیه می تواند مدل جدید و تحريفي از اسلام با رویکرد عمل گرايي سكولاريستي ایجاد کند و زمینه هاي لازم را براي حداکثرسازي همکاري نیاز به بهره برداري كفرآميز وارتدادي از فضاي ترکیه براي کنترل تحرکات جماعتهاي جهادي فرقه ي ناجيه درمنطقه به عنوان جماعتهاي نزديك و همسایه ترکیه.
• بهره مندي از قدرت سیاسی ترکیه در منطقه خاورمیانه و اوراسیا براي تسهیل سیاست هاي تخريبي جهانی و منطقه اي امریکا. ۵
• بهره مندي از پتانسیل نظامی ترکیه در قالب سازمان ناتو یا در قالب اتحادها و ائتلاف هاي دیگر. (براي نمونه، بهره مندي از نظامیان ترکیه در جنگ کره ( ۱۹۵۰ )، جنگ کوزوو، جنگ اول خلیج فارس و جنگ امریکا و ناتو (اتحاديه ي اروپا ) با مسلمانان افغانستان .)
• استفاده از تركيه در مسائل انتقال انرژي . امروزه مسیر ترانزیتی ترکیه مناسب ترین مسیر براي انتقال نفت و گاز خاورمیانه و حوزه دریاي خزربه غرب است و امریکا نقش عمده اي در این زمینه براي ترکیه قائل است. ۶
۲٫ منطق ترکیه براي روابط با امریکا
اصلی ترین منافع ترکیه در حفظ روابط استراتژیک با امریکا را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
• نياز به حمايتهاي امنيتي و تبليغاتي آمريكا در سركوب جماعتهاي اسلامي طالب اجرائي شدن قانون و شريعت اسلام و سكوت تبليغاتي جوامع سكولاريست در قبال جنايتها و سركوبهايش در برابر اينگونه جماعتها .
• نیاز به حمایت هاي اقتصادي و مالی امریکا، به خصوص در نهادهاي مالی مانند بانک جهانی و صندوق بین المللی پول که در حل بحران هاي مالی ترکیه نقش کلیدي ایفا کرده اند.
• براي حفظ جایگاه مناسب در ناتو (ذليلي و انتهاي پستي مرتدين را ببين كه براي قتل و عام مسلمين و قرباني كردن سربازانش در ره اهداف جنايتكاران بايد منت هم بكشد )و نظام امنیت دسته جمعی اروپایی.به منظور اعمال فشار به اتحادیه اروپا براي پذیرش عضویت ترکیه.
• استفاده از توان و دانش نظامی امریکا براي نوسازي سیستم دفاعی ارتش با هدف حفظ برتري نظامی ترکیه نسبت به همسایگان خود. (این کار قرار است طی بیست سال آینده با بودجه اي معادل صدمیلیارد دلار انجام شود.)
• نیاز به حمایت امریکا در حل بحران قبرس.
• حضور ترکیه در شکل دهی به آینده شمال عراق و مسأله کردها.
• ورود به نظام سرمایه داري و اقتصادي جهانی. ۷
• استفاده از اعتبار امریکا براي کسب امتیازات اقتصادي منطقه مانند خط لوله انتقال نفت باکو جیحان.
• احتیاج ترکیه به امریکا در مقابل هژمونی روسیه در منطقه (به خصوص اوراسیا).
• مهار کشمکش هاي قومی کردها وسركوب خواسته هاي طبيعي آنان و مهار جريان بيداري اسلامي مسلمانان بالكان که اين دو كار فقط با حمایت امریکا میسر است. ۸
• بهره مندي از حمایت امریکا در نفوذ سیاسی، اقتصادي، فرهنگی و قومی به منطقه آسیاي مرکزي و قفقاز.
منابع چالش در روابط ترکیه با امریکا
حمله امریکا به عراق و نمايش طنز آميزعدم همکاري ترکیه با آن، سیاست پیچیده و غیرشفاف امریکا در مسائل قوم گرایی سكولاريستهاي کردي به خصوص در موردحزب پ ك ك و پژاك، و هم چنین سیاست جانبدارانه امریکا نسبت به اقلیم سكولاريستي کردستان عراق، یا مطرح شدن ادعاي قتل عام ارامنه در کنگره
امریکا به عنوان ابزار فشار بر ترکیه و در ظاهر به عنوان منابع چالش بین دوکشورسكولاريستي مطرح است. در ادامه به شرح هر یک از عوامل به ظاهر تاثير تأثیرگذار مذکور می پردازیم.
۳٫ مسأله کردها (به خصوص پ ك ك) و سیاست مبهم و دوگانه امریکا
جنگ آمريكا و انگليس تحت سكوت سازمان بين المل و چين و روسيه بیش از آنکه اقدامی پیشگیرانه باشد، نوعی لشکرکشی پیش دستانه به شمارمی رفت. مهم تر از آن، رهبران سكولاريست و مرتد ترکیه می ترسیدند جنگ باعث بروز آشوب در عراق، از بین رفتن تمامیت ارضی این کشور با تشكيل حكومت مسقل كردي و گسترش جنبشهاي آزاديخواهانه ي ناشی از آن به مناطق كردستان تحت اشغال آنها واقع در جنوب شرق ترکیه شود . آنها باور داشتند که این جنگ می تواند پناهگاه هاي ایمن تري براي سكولاريستهاي مرتد پ ك ك و ديگر احزاب و جريانات مخالف دولت سكولاريستي تركيه فراهم کند. ۱۵
بعد از سقوط صدام، امریکا نه تنها به نگرانی هاي ترکیه پاسخی نداد، بلکه نیروهاي امریکایی در ژوئیه ۲۰۰۳ ، نیروهاي عملیات ویژه ترکیه را در عراق دستگیر کردند و به بازجویی از آنها پرداختند. ترك هاي سكولاريست این واقعه را نوعی تحقیر دانستند و رسانه هاي ترکیه نیز فرصت یافتند تا حملاتشان را علیه امریکا گسترش دهند. در چند سال اخیر نیز نوع نگاه امریکا به مسائل کردي منطقه، ازجمله حمله به حكومت امارت اسلامي هورامان كه توسط مجاهدين انصار الاسلام تشكيل شده بود و برقراري روابط محکم با اقلیم سكولاريستي کردستان عراق، روابط ترکیه با امریکا را با چالشي عوام فريبانه مواجه کرد ه است
به اعتقاد ترك ها ي سكولاريست مرتد ، سازمان سكولاريست پ ك ك با تأسیس پژاك (شاخه ایرانی پ ك ك) درصدد برعهده گیري نقشی فعال درنقشه هاي ایالات متحده امریکا در منطقه است . اشغال عراق از سوي امریکا موجب تغییر و تحول ریشه دار استراتژي پ ك ك و موقعیت
منطقه اي آن شده است. به همین علت، این سازمان از حامیان قدیمی خود یعنی ایران و سوریه فاصله گرفته است. از دید ترك ها، از آنجا که سایر گروه هاي معارضِ کردي ایرانی به حکومت اقلیم کردستان عراق وابسته اند که رابطه خوبی با ایران دارد، امریکا مجبور است ازگروه پ ك ك که نیروهایش را از چهار کشور ترکیه، ایران، عراق و سوریه تأمین کرده و در بین کردها ي سكولاريست از محبوبیتي برخوردار است،علیه ایران استفاده کند . به نظر می رسد امریکا قصد نابودي کامل پ ك ك را ندارد، بلکه می خواهد نوك پیکان حملات کردها را از ترکیه
به سمت ایران برگرداند . در واقع، این رویکرد جذابیت پ ك ك را براي امریکا بیشتر کرده است. ۱۹ اما ترك ها به شدت نگران این مسأله هستند که با منطقه اي شدن پ ك ك، این سازمان دگماتيستي در یک فضاي منطقه اي وارد معامله با امریکا شود.
در برداشت دوم ، ترك هاي سكولاريست معتقدند که امریکا در پس پرده سیاست هایش، ایجاد واحد مستقل کردستان در خاورمیانه را به نفع منافع ملی خویش و اسرائیل می داند. گواه این مدعا نقشه خاورمیانه جدید است که سرهنگ کلنل رالف پترز آن را تهیه کرده و روزنامه نیز آن را در ژوئن ۲۰۰۶ به چاپ رسانده است . در این نقشه ، ایجاد واحد مستقل کردستان از ترکیب مناطق کردستان چهار کشور عراق، ترکیه، سوریه و ایران به تصویر درآمده است. هرچند این نقشه به طور رسمی منعکس کننده دکترین پنتاگون نیست، وقتی از دیدگاه ترکیه سكولاريست به مسأله بنگریم، خواهیم دید منطقه اي شدن پ ك ك روندي است که با خود فرصت ها و تهدیدهایی به همراه می آورد. از سوي دیگر، این مسأله با خارج شدن از محورترکیه براي سوریه و ایران نیز به مسأله اي بغرنج تبدیل خواهد شد. در نتیجه، تلاش ترکیه را براي یافتن متحد علیه پ ك ك تسهیل و کمک یابی و جست وجوي پ ك ك را براي جلب حامیانی در منطقه دشوارتر می کند. ترکیه دیگر هدف پ ك ك نیست و بدین ترتیب، انرژي این سازمان به چند بخش تقسیم و تضعیف می شود. این مسأله دیگر از محور چالش بین ترکیه و امریکا خارج و به کشمکشي بین ایران، سوریه و امریکا تبدیل شده است. وضعیت موجود در واقع کار ترکیه را مشکل تر کرده است. علاوه بر این، انگیزه امریکا براي از بین بردن پ ك ك نیز از این مسأله تأثیر منفی می پذیرد. این روند هم چنین پتانسیل تبدیل پ ك ك به مشکلی بغرنج در آینده را نیز شامل می شود.
امریکا نیز در سال هاي اخیر با ایجاد برخی پایگاه هاي نظامی در اقلیم کردستان به ظن ترك ها دامن زده است . در این میان، تصویب فدرالیسم در عراق و حتی احتمال تجزیه عراق در کنگره امریکا،
بر نگرانی و ناهماهنگی منافع سكولاريستهاي ترکیه و امریکا افزوده است.
ژنرال جی گارنر، اولین حاکم نظامی امریکا در عراق، درباره موقعیت کردهاي عراق، موضوعاتی را مطرح کرده بود که هضم آن براي آنکارا ي سكولاريست مشكل است .کردهاي سكولاريست مرتد بیش از بيست سال است که به شیو ه هاي تقریباً مستقل مناطق شمال عراق را اداره مي کنند. وي گفته بود: ” اگر امریکا د ر عراق شکست بخورد ، باید از استقلال کردها دفاع کرد . همان گونه که فیلیپین به عنوان سکوي امریکا براي حفظ حضور در اقیانوس آرام بود، کردستان در این قرن می تواند به عنوان سکوي امریکا براي خاورمیانه عربی باشد. کردها نیز براي کسب حمایت امریکا خود را با هرگونه ترتیبات اقتصادي، سیاسی و نظامی تطبیق می دهند “
به هر حال ، درست است که دولت سكولاريست و مرتد ترکیه بنا به ملاحظاتی مستقیماً در مقابل برنامه امریکا براي خاورمیانه، به خصوص در مورد نگاه امریکا به پدیده کردهاي سكولاريست مرتد در خاورمیانه مقاومت نمی کند، ناهماهنگی منافع دو کشور نسبت به مسأله کردها، براي همیشه سرپوشیده نخواهد ماند ،بلکه در آینده به اشکال مختلف بر روابط دو کشور تأثیر خواهد گذاشت.
۴٫ مسأله ادعاي قتل عام ارامنه توسط سکولارهای ترکهای جوان در دوران عثمانی ها در کنگره امریکا
مسأله ادعاي قتل عام ارامنه بارها در محافل معتبر امریکایی مطرح شده، ولی با فشار لابی ترك و یهودي مسکوت مانده است . در مهر ماه ۱۳۸۶نیز کمیته روابط خارجی کنگره امریکا این مسأله را به عنوان یک طرح تصویب کرد تا به کنگره امریکا ارسال کند . تصویب این لایحه در این کمیته، خشم مقامات سكولار ترك و يهود را برانگیخت . مقامات ترك علاوه بر بهر ه برداري از لابی یهود و ترك، فشار مستقیمی بر دستگاه رسانه اي و تبليغي آمريكا وارد نمودند .
آیا چالش هاي روابط دو کشور به تنش تبدیل خواهد شد؟
با این حال، هدف دولت سكولاريست و مرتد ترکیه در این بازي، تیرگی یا قطع ارتباط کامل با امریکا نیست، بلکه دولت مردان سكولاريست و مرتد ترك صرفاً تلاش می کنند جایگاه ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک خود را به دولت مردان سكولار امریکایی یادآور شوند و امریکایی ها را متوجه این نکته سازند که فروپاشی شوروي سوسياليستي یا ظهور متحدان دیگر در منطقه از جمله اقلیم سكولاريستي کردستان به هیچ وجه دست کم در یک دهه آینده از قابلیت ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک ترکیه ي سكولاريست در منطقه خاورمیانه و اوراسيا نخواهد کاست . در واقع، ترك هاي سكولاريست همچون يك هوو به حكومت كردستان عراق به عنوان يك رقيب سكولار مي نگرند و به دنبال نوعی مهندسی روابط با امریکا هستند تاتعاملاتشان از مواضع نیاز متقابل به یکدیگر ادامه یابد. علت اتخاذ چنین سیاستی نیاز جدي ترك ها ي سكولاريست به روابط با امریک است که از مسائل امنيتي عليه جماعتهاي اسلامي مسلح مخالفش ومسائل اقتصادي گرفته تا مسائلی مانند بحران هاي منطقه اي یا الحاق به اتحادیه ي سكولاريستي اروپا را شامل می شود.
در تحلیلی واقع بینانه از روابط ترکیه و امریكا مي توان گفت در شرایط حاضر چالش هایی در روابط دوجانبه وجود ندارد بلكه نمايشي عوام فريبانه را مديريت مي كنند كه در خدمت برنامه هاي استراتژيك بلند مدت آنها مي باشد .
چالش هاي روابط ترکیه با امریکا از نگاه منافع مجاهدين مسلح فرقه ي ناجيه و جماعتهاي مرتبط
چنان که گفته شد، در شرایط کنونی سكولاريستهاي امریکا و ترکیه علاقه اي ندارند که روابطشان تحت تأثیر مسائل پیرامونی رو به تیرگی نهد ، زیر ا هردو کشورسكولاريستي به جایگاه یکدیگر در روابط متقابل و دشمني مشتركشان با جماعتهاي شريعت گراي اسلامي كاملا واقف اند . اما آنچه در صحنه عمل اتفاق می افتد، تا حدودي خارج از اراده دولت مردان سكولاريست یا موازي استراتژي رسمی یکی از این کشورهاست.
براي نمونه، امریکا در افکار عمومی ملت مسلمان ترکیه به عنوان امپریالیسم واشغالگر، نهادینه می شود . اعداد و ارقام هاي به دست آمده از نتایج
نظرسنجی هاي مختلف نشان می دهد هر قدر نسل جدید ترکیه به سمت پالایش عقيدتي – فرهنگي و تمدنی خود پیش می رود، بر هویت اسلامی اش تأکید و خود را در پازل جهان اسلام تصور می کند و در این فرایند ، گرایش ضد سكولاريستي و ضد مرتدين سكولاريست محلي و ضدامریکایی و اسرائیلی اش تقویت مي شود . درچنین فضایی ، روابط بین الذهنی و هنجاري، آگاهانه یا ناآگاهانه ، موجب همگرایی بین ملتهاي مسلمان ترك و كرد و عرب و….در ترکیه با مجاهدان و جماعتهاي اسلامي شريعت گراي فرقه ي ناجيه و جهان اسلام می شود. به بیان دیگر، با رشد خودآگاهی عقيدتي و تمدنی در ترکیه رویکرد بین المللی این کشور نیز دگرگون می شود و برخلاف سیاست مداران سابق سکولار اینرا پرستيژ هویتی می دانستند، در شرایط کنونی ملت مسلمان و نخبگان ترکیه قرار گرفتن در محوریت تمدني جهان اسلام و فاصله گرفتن از عقايد سكولاريستي و مخرب غربي و شرقي را نه تنها پرستیژ تمدنی، بلکه ترجمان واقعی منافع ملی و تمدنی خود قلمداد می کنند.
در فضاي کنونی حاکم بر افکار عمومی ملتهاي مسلمان ساكن ترکیه نوعی نظام ارزشی اسلامی به عنوان منبع هویت بخش در کانون توجه قرار گرفته است که بر رویکرد سیاست خارجي و داخلي اين مردمان مسلمان تأثیر می گذارد. امریکایی ها ضمن اظهار نگرانی از قدرت گرفتن این رویکرد، معتقدندچشم انداز این فرایند که نشأت گرفته از دگرگونی هاي نیروهاي سیاسی اجتماعی حوزه داخلی ترکیه است، در نهایت موجب انزواي نیروهاي سکولار غرب گرا و تسلط نیروهاي هویت طلب با ذهنیت جمعی ضدغربی خواهد شد و همین امر اساس روابط ترکیه با غرب، به
خصوص امریکا را متأثر خواهد ساخت.
در چنین فرایندي، جماعتهاي اسلامي وابسطه به فرقه ي ناجيه به عنوان جماعتهايي پیشرو در بيدارگري و تمدن سازي بر مبناي هویت اسلامی، در یک فضاي هویت همگن بهتر خواهند توانست به روابط سیاسی و اجتماعی خود با مليتهاي مسلمان ساكن در منطقه ادامه دهد.
مسأله چالش براگیز دیگر در روابط ترکیه با امریکا بحث آینده قوم کرد در خاورمیانه است . نگاه امریکایی ها به مسائل کرد درخاورمیانه نگاهی فرصت طلبانه ی مقطعي سودجويانه است؛ زیرا کردها ي سكولاريست مرتد كه با پول و زور اسلحه در ظاهر رهبريت كردها را نمايندگي مي كنند و برخلاف مسلمانان كردستانات در منطقه حساس خاورمیانه از یک سو، خود را بخشی از محیط زیست اسلامی نمی دانند، بلکه نگاهی توهمي به فرهنگ باستاني خيالي قومی منحصر به فرد خود دارند و از سوي دیگر، با محیط پیرامونی خویش مشکلاتی جدي دارند . در یک نگاه ،
کردهاي مسلمان در تمام سرزمينهاي مسلمان نشين به خاطر سكولاريستهاي مرتد محلي و حكومتهاي ظالم حاكم بر انها در محيط زيست خود مانند چچني ها و تركستاني هاي شرقي وبوسنيائي ها و… در تنگنا هستند و پیرامونشان بیشترين تهدید است. ۲۴
در چنین وضعیتی، فعال شدن مسائل قومی کرداز جانب سكولاريستهاي مرتد وآمريكا و اسرائيل توجه کشورهاي عمده عربی و خاورمیانه را از مسائل اعراب و اسرائیل متوجه مسائل کردها خواهد کرد . علاوه بر این،شبیه سازي وضعیت کردها با اسرائیلی ها، روابط استراتژیک دو طرف را الزامی می سازد. ۲۵
امریکایی ها نیز در صورت نیاز می توانند از مسائل قومی کردها علیه کشورهایی که با آنها مشکل دارند استفاده کنند. اما مشکل سكولاريستها اینجاست که کردهاي مسلمان خاورميانه در اين عصر بيداري اسلامي که در قلمرو چهار کشور ساکن هستند، مسائل عقيدتي و سرنوشتشان چنان به شريعت اسلام ووطن دوستي گره خورده که تفکیک بین آنها براي سكولاريستهاي مرتد محلي و امریکا و اسرائیل (براي ملاحظه حساسیت هاي جماعتهاي اسلامي وابسطه به فرقه ي ناجيه ) سخت شده است . در نتیجه، حمایت امریکا یا اسرائیل ازکردهاي سوریه، ایران یا عراق، بر امنیت ملی سكولاريستهاي مرتد ترکیه تأثیر می گذارد. ۲۶ در این شرایط که ژئوپولیتیک قوم مسلمان کرد در خاورمیانه، تهدید مشترکی براي سكولاريستهاي مرتد محلي و سكولاريستهاي خارجي و حكومتهاي ظالم منطقه محسوب می شود، روابط ظالمين با آمريكا را در مقابل روابط مردم مسلمان كردستانات با جماعتهاي شريعت گراي فرقه ي ناجيه قرار خواهد داد زیرا تمام حكومتهاي ظالم منطقه و سكولاريستهاي مرتد محلي به مفهوم مشتركي از تهدید بودن تحرکات اسلامي جماعتهاي شريعت گراي کرد و….. در خاورمیانه رسید ه اند و معتقدند که هرچند امریکا در حال حاضر نمی خواهد یا نمی تواند با رسمیت بخشیدن به استقلال سكولاريستهاي مرتد اقلیم کردستان عراق قدرت هاي مهم خاورمیانه را به چالش فراخواند، نیت پنهان امریکایی ها و اسرائیلی ها ایجاد کردستا نی مستقل سكولاريست و مرتد در خاورمیانه است . بدین علت، در سال هاي اخیر با محوریت مسائل کرد هاي مسلمان ، روابط جماعتها و مجاهدين فرقه ي ناجيه در سرزمينهاي ترك و عرب و كرد نشين
در ایران، ترکیه و سوریه و عراق به مراتب تقویت شده است.
نتیجه گیري
از زمان تشکیل جمهوري ارتدادي سكولاريستي نوین ترکیه توسط مصطفي كمال ، نگاه به غرب سكولار جز ء لاینفک سیاست خارجی ترکیه ي سكولاريست شد . در این بین ، دولت مردان مرتد
حکومت سكولاريست ترکیه، نه تنها از هویت تاریخی و تمدنی ملتهاي مسلمان ساكن در ترکیه رویگردان شدند، بلکه پرستیژ هویتی این کشور را در کنار یا در الحاق به غرب سكولار ترسیم کردند و در چنین فضایی ، اتحادها و ائتلاف هاي خود را با کشورهاي سكولاريست غربی از جمله امریکا بنا نهادند. روابط ترکیه با امریکا دست کم در ده ههاي اخیر (با وجود برخی چالش هاي کوچک) رو به گسترش بوده و به مرحله اتحاد استراتژیک رسیده است .
پی نوشت ها:
. ۱٫ محمد اخباري، جغرافیاي کشورهاي ه مجوار؛ ترکیه، انتشارات سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهاي مسلح، ۱۳۸۳ ، ص ۲۳۶
. ۲٫ نشریه وزارت امور خارجه، اداره کل آسیاي غربی، میز ترکیه، ۱۳۸۲
امریکا درصدد است روابط با » : ۱۳۸۶ . (نیکلاس برنز، معاون سیاسی وزارت امور خارجه امریکا در شوراي آتلانتیک ایالات متحده امریکا، در سخنرانی اش گفت /۶/ ۳٫ سایت دیپلماسی ایرانی، ۲۷
ترکیه را قدرت بخشد و در کنار توسعه روابط بین دولت ها، روابط بخش خصوصی و مردمی دو کشور نیز شکوفا شود. امریکا قصد دارد ماه آینده این اهداف را به طور جدي دنبال کند. اکنون
زمان بازسازي و نوسازي روابط امریکا با ترکیه است.)
۴٫ See Zalmay Khalilzad, Lanolesser and F. Stephan Larrabee, The Future of Turkish – Western Relation: Toward Strtegic Plan, Santa- Monica, CA:
RAND 2000.
۵٫ www. TURKSAM. org ( مرکز مطالعات استراتژیک ترکیه ) Turk- Amerikan iliskileri.
۶٫ Ibid.
. نشریۀ نامه دفاع، انتشارات مرکز تحقیقات راهبردي، ص ۴۸ ،« تعاملات ایران و ترکیه در آغاز قرن بیست و یکم » ، ۷٫ رحمن قهرمان پور
. معرفی کتاب) فصلنامه مطالعات خاورمیانه، ش ۳، پاییز ۱۳۸۴ ، ص ۱۶۰ ) ،« آینده سیاست خارجی ترکیه » ، ۸٫ قدیر نصري
. دو هفت هنامه همشهري دیپلماتیک، ش ۱۷ ، شهریور ۱۳۸۶ ، ص ۵ ،« علل پیروزي اسلام گرایان در ترکیه و پیامدهاي آن » ، ۹٫ محمود واعظی
. انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)، ۱۳۸۴ ، صص ۲۲۵ 224 ،« روابط بین الملل نظریه ها و رویکردها » ، ۱۰ . عبدالعلی قوام
.۱۳۸۶/۸/ ۱۱ . روزنامه اعتماد، صفحه بین الملل، ۱۰
۱۲
۱۲ . همان.
۱۳٫ Yenisafaq (86/11/24) .
.۱۳۸۶/۵/ ۱۴ . روزنامه ایران، صفحه دیپلماتیک، ۱۱
.۱۳۸۶/۶/ ترجمه حسین عسگریان، گزارش ویژه، مؤسسه فرهنگی مطالعات ابرار معاصر تهران، ۲۷ ،« ایالات متحده و ترکیه: پایان یک اتحاد » ، ۱۵ . راجان منون و اس. اندروس
.(۱۳۸۶/۸/۴) CNNTurk 16 . خبرگزاري
.۱۳۸۶/۸/ ۱۷ . روزنامه ملیت، چاپ ترکیه، ۵
۱۸٫ www.hurriyetim.com.tr (1386/8/9).
.(www.asam.org.tr) ، مؤسسه مطالعات استراتژیک اوراسیا ترکیه ،« براي میسیونري جدید در منطقه « پ ك ك » پژاك؛ جست وجوي » ، ۱۹ . عارف کسکین، کارشناس مسائل خاورمیانه
. ترجمه حسین سپهر، فصلنامه مطالعات منطق هاي جهان اسلام، ش ۲۹ ، بهار ۱۳۸۶ ، ص ۱۳۲ ،« پروژه خاورمیانه جدید » ، ۲۰ . مهدي داریوش ناظم الرعایا
. ۳ دي ۱۲۸۴ ، ص ۶ ، ۲۱ . همشهري دیپلماتیک، ش ۷۹
۲۲٫www.BBC AZERE. com (25 Yanvar 2008).
.۱۳۸۶/۸/ روز یکشنبه ۶ ،«S» ۲۳ . مصاحبه بلنت آرنیچ، استاد علوم سیاسی آنکارا با شبکه تلویزیونی
۲۴٫ www. Milligazete.com.tr “israilin ve Amirkanin baxsi kortlara”, (85/8/16).
۲۵٫ Ibid.
۲۶٫ www.hurriyetim. com.tr (85/4/16).__
۲۷ – رحمت الله فلاح / بررسی منابع چالش در روابط ترکیه با امریکا