نقد و خودانتقادی
نویسنده: عمرو عبدالکریم
ارائه دهنده: سمیه محمدی (دانشجوی ادبیا ت فارسی )
خداوند عزوجل به نفس لوامه سوگند یاد کرده و فرموده است:”و سوگند به نفس سرزنشگر”(قیامه/۲). این سوگند خداوند روایتگر پویش روانی است که خطایی مرتکب می‌شود و سپس به سبب آن خطا، خود را سرزنش می‌کند.
این آیه دو معنا در بر دارد: نخست، فرایند بازنگری، باز خواست و سرزنش خود به سبب کاری که صورت پذیرفته است. خداوند از آن دو به این نفس سوگند یاد می‌کند که به سطح بزرگی و ارجمندی نائل آمده است. دوم صیغه مبالغه‌ی(لوامه) حکایت از آن دارد که سرزنش کردن تبدیل به خوی و منش، خصلت و عادت و سرشت آن نفس شده است. بدان معنا که دست یازیدن به این فعالیت، به صورت عضوی با این فرایند گره خورده است.
خداوند در ستایش نوح پیامبر می‌فرماید:”نیکو بنده‌ای است، او بسیار توبه‌گر است.” یعنی بسیار به سوی خداوند باز می‌گردد. قرآن کریم هنگام فراخواندن مردم به توبه، برای ما از روح و روانی که بسیار به سوی خداوند باز می‌گردد، بسیار سخن می‌گوید.
در اینجا بنگرید که خداوند هنگام سخن گفتن از غزوه‌ی احد چگونه خطاها را آشکار و نقاط ضعف و نارسایی‌ها را برملا می‌کند و درباره‌ی صحابه می‌فرماید:”برخی از شما دنیا را می‌خواهند و برخی از شما آخرت را می‌خواهند.”( آل عمران / ۱۵۲)
ابن مسعود(رض) می‌گوید: “خیال نمی‌کردم که کسی از صحابیان محمد(ص) خواهان دنیا باشد تا آنکه این آیه نازل شد.”
