خێزان له‌كۆمه‌ڵگای ڕۆژئاوای هاوچه‌رخدا …
ارائه دهنده: شهین محمدی هورامی
دوای سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشی پیشه‌سازی له‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی ڕابردووخێزان له‌ئه‌وروپا تووشی زیان وله‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شاندن وشكستێكی زۆرگه‌وره‌بوویه‌وه،شتێكی ئاشكرایه كه‌شۆڕشپیشه‌سازی ده‌وری به‌هێزوسه‌ره‌تایه‌كی ڕۆشن بوو،بۆوه‌ده‌رنانی ئافره‌ت له‌ماڵ ودورخستنه‌وه‌ی له‌ناوخێزانداوقه‌ناعه‌ت پێهێنانی كه‌ڕۆڵوكاریگه‌ری ژن ئه‌وه‌یه‌كه‌به‌رهه‌می هه‌بێت له‌ناوكۆمه‌ڵگاوشان ..
به‌شانی پیاوبه‌شداری بكات له‌كاروبونیادناندا،ئه‌مه‌ش دڵسۆزی نه‌بووبه‌رامبه‌ربه‌ئافره‌ت به‌ڵكوله‌پێناودا به‌زاندنی مانگانه‌ی پیاوداوناچاركردنی بۆمل دانان وته‌سلیم بوونی پیاوه‌كان بۆمه‌رجه‌كانی خاوه‌ن كارگه‌گه‌وره‌كان له‌ڕۆژئاوادا.دواترژماره‌یه‌ك ئافره‌تی هه‌ڵسوڕاو چالاك به‌هاوكاری وله‌ژێرچاودێری وسه‌رپرشتی كۆمه‌ڵێك پیاوی ئه‌وروپای هه‌ڵسان به‌كاروچالاكی وداواكاری وداخوازی ئه‌وه‌ی كه‌ئافره‌ت وه‌ك پیاوبخرێته بڕۆگرامی فێربوون وفه‌رهه‌نگی ڕۆشه‌نمبیری وئاگای زۆری هه‌بێ توخاوه‌نی هۆشیاری وهه‌شیاربێت بۆئه‌وه‌ی پیاونه‌توانێت پله‌وپایه‌وپێگه‌ومه‌كانه‌تی ژن بێنرخ بكات وهه‌وڵی له‌باربردن وهه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن وله‌خشته‌بردنی بدات .دوای جێبه‌جێ كردنی ئه‌م پڕۆگرامه پڕۆسه‌ی خێزان وهاوسه‌رگیری ڕوبه‌ڕوی لاوازی وله‌ناوچوون بوویه‌وه،به‌پله‌ی یه‌كه‌م ئافره‌تزه‌ره‌رمه‌ندبوبه‌ڕێژه‌یه‌كی‌به‌رچاودواده‌كه‌وتله‌پرۆسه‌ی ژیان وژماره‌ی ئه‌ندامانی خێزانیش به‌ره‌و كه‌م بوونه‌وه‌ده‌ڕۆیشت،چه‌ندین ئامارولێكۆڵینه‌وه‌وسه‌رژمێری وردوفراوان له‌به‌ر ده‌ستدایه كه‌له‌لایه‌ن هه‌ندێ وڵاتی ڕۆژئاوای دراون وئاماژه‌ی ڕاسته‌وخۆیان داوه‌بۆئه‌وبارودۆخه‌وواقیعه‌ی كه‌خێزانی ڕۆژئاوای تێی كه‌توه ده‌ی گوزه‌رێنی،به‌پێی ئه‌ولێكۆڵینه‌وانه ده‌ركه‌وتوه‌كه‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاوله‌ڕێژه‌ی له‌سه‌دای خێزانی ته‌قلیدی كه‌باوك كاری تێدابكات سه‌رپه‌رشتیاری بێت دایك له‌ناوی دامابێته‌وه‌وچاودێری منداڵه كانی بكات به‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاوكه‌م بۆته‌وه‌كه‌بریتیه له۱۰%ی خێزان له‌ئه‌مه‌ریكاو،له۱۱%ی خێزان له‌به‌ریتانیا،به‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاوخێزان له‌وڵاته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكاله‌ڕوی
پێكهاته‌وژماره‌وه‌دابه‌زیوه‌بۆژن ومێردوومنداڵێك ئه‌مه‌ش زه‌نگێكی مه‌ترسیداره‌وهه‌ڕه‌شه‌ی ڕاسته‌وخۆی له‌سه‌رن وبنه‌ماكانی كۆمه‌ڵگه‌ی ته‌ندروست وبه‌خته‌وه‌ر هه‌یه.به‌گوێره‌ی ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌فه‌رمیه‌ی كه‌ئه‌نجام دراوه‌ده‌ركه‌وتووه‌كه‌گۆڕانكاری له‌نێوخێزانی ڕژئاوای داله‌سه‌ر دووئاستدا زۆربه‌ڕوونی وئاشكرای هه‌ستی پێئه‌كرێت ئاستی یه‌كه‌م:خێزان له‌رۆژئاوا پێك هاتوه‌له‌ژنومێردووچه‌ندمنداڵێك به‌جۆرێك ئێستازاراوه‌ی ژن ومێرد(الزوج والزوجه)زۆربه‌كه‌می به‌كاردێت له‌بڕی ئه‌وه‌زاراوه‌یه‌كی نوێ به‌كارده‌هێنن بریتیه‌له‌هاوسه‌ر،یان هاوبه‌شی ژیان وه‌ك دودۆست وهاوڕێ له‌خانوێكدابه‌یه‌كه‌وه‌ده‌ژین وژیان ده‌گوزه‌رێنن،ئه‌م جۆره‌هاوسه‌رگیریه‌له‌چوارچێوه‌ی گرێبه‌ستی شه‌رعی ویاسای دانه‌مه‌زراوه‌به‌ڵكوپه‌یوه‌ندی ئه‌م ژن وپیاوه له‌سه‌ربنچینه‌ی هه‌وه‌س بازی وزیناشه‌رواڵ پیسی بونیادی ئه‌م خێزانه‌یان ناوه كه‌خوای گه‌وره‌حه‌ڕامی كردوه‌بۆیه‌ماوه‌وكاتی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی له‌ئان وساتدایه‌وبنه‌ماكانی مانه‌وه‌وبه‌رده‌وام بوونی
لاوازودانه‌مه‌زراوه.وه‌یاخودبه‌ستن وگرێدانی په‌یوه‌ندی له‌سه‌ربن چینه‌ی ناشه‌رعی ونایاسای له‌ژێرپه‌رده‌ی هاوسه‌رگیری دا(زه‌واج)به‌ناوی خۆشه‌ویستی وڕێكه‌وتنی دولایه‌ن وپه‌یوه‌ندی سۆزداری وپاراستنی ئازادی تاك وكۆمه‌ڵگا.جۆرێكی تری خێزان كه‌به‌شێوه‌یه‌كی فراوان وبه‌ربڵاوله‌ڕۆژئاوادابوونی هه‌یه‌وبڵاوبۆته‌وه‌ئه‌وخانه‌وادانه‌ن كه‌پێیان ده‌وترێ باوك-یان دایك له‌گه‌ڵ منداڵكانی دا،ئه‌وجۆره‌شیان له‌ئه‌نجامی په‌یوه‌ندی هاوسه‌رگیری ناسراویان شه‌رواڵ پیسی وزینابازی دروست ده‌بێت،به‌هۆی نه‌گونجان وجیابونه‌وه‌یان وكۆتای پێهاتنی به‌یه‌كه‌وه‌ژیان له‌ڕێگه‌ی ته‌ڵاق وه‌یان مردن،تاله‌ئه‌نجامدالایه‌نێكیان ده‌مێنێته‌وه‌له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانی داتاكلایه‌نه هه‌ڵده‌ستێ به‌په‌روه‌رده‌كردن وپێگه‌یاندن وچاودێری كردنیان،له‌كتێكدالایه‌نه‌كه‌ی تربه‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئاماده‌نابێت ده‌ستباربگرێت وهاوكاری وپشتیوانی بكات وكه‌مێك له‌ئه‌ركی لایه‌نی مشورگێڕوبه‌خێوكه‌ركه‌م بكاته‌وه.به‌پێی ئه‌وزانیاریانه‌ی كه‌ڕۆژنامه‌ی تایمزله‌سێمته‌مبه‌ری ساڵی ۱۹۹۱بڵاوی كردۆته‌وه‌ئه‌وجۆره‌خێزانانه‌له(به‌ریتانیا)ڕێژه‌یان به‌رزبۆته‌وه‌له ۸٫۳ %له‌سه‌ره‌تای حه‌فتاكانه‌وه،له‌ساڵانی نه‌وه‌ده‌كان ڕێژه‌كه‌زۆرله‌وه‌به‌رزتربۆته‌وه‌بۆ%۱۶٫۷به‌م هۆیه‌شه‌وه‌مه‌ترسیه‌كی گه‌وره‌وترسناك ڕوبه‌روی پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری وخێزان بۆته‌وه‌وبنه‌ماكانی شارستانیه‌تی خێزان وبه‌خته‌وه‌ری وئاسوده‌ی دكه‌وێته ژێرهه‌ڕه‌شه‌ی له‌ناوچوون ولێك ترازان وداڕمان ورووخان.ئاستی دووه‌م ئاستوتوانای ئه‌وكه‌سه‌ولایه‌نانه‌ی كه‌به‌رپرسیاریه‌تی بواری په‌روه‌رده‌وپێگه‌یاندنیان له‌ئه‌ستۆدایه‌له‌نزم بوونه‌وه‌ودابه‌زیندایه‌ئه‌رك ووه‌زیفه‌ی خۆیان ڕانه‌په‌ڕێنن و واجباتی سه‌رشانیان جێبه‌جێ ناكه‌نِ.ئه‌م كه‌م ته‌رخه‌می ومشوریه‌ش له‌به‌ركۆمه‌ڵیِك هۆكاروڕێگری وكۆسپوته‌گه‌ره‌یه.
۱-له‌ڕۆژئاواداده‌وڵه‌ت ڕاسته‌وخۆده‌ست له‌كاروباروپڕۆسه‌ی په‌وه‌رده‌وفێركردن وه‌رده‌دات وبایه‌خ وگرینگی ئه‌دات به‌منداڵ به‌شێوازێك فه‌راهه‌می دێنێت وپه‌وه‌رده‌ی ده‌كات كه‌له‌خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی ئاڕاسته‌سیاسیه‌كانی ده‌وڵه‌ت دابێت،منداڵ ده‌وڵه‌ت به‌خاوه‌ن ودایك وباوكی خۆی بزانێت،ئه‌وشَیوازومیكانزمه‌په‌روه‌رده‌یه‌ش ناگونجێت له‌گه‌ڵ بیروباوه‌ڕوئاره‌زوی دایك وباوك بۆپه‌روه‌رده‌وپێگه‌یاندنی ڕۆڵه‌كانیان،له‌ژێَرچاودێری وكۆنتڕۆڵی دروستی ئه‌واندانامێنن وده‌وڵه‌تڕاسته‌وخۆبڕیارده‌ریان ده‌بێت،ئه‌مه‌ش به‌ته‌نهاله‌پڕۆگرامی خوێندنداناسه‌پێندرێت له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاته‌وه‌به‌ڵكوكۆمه‌ڵێك پره‌نسیپ ویاسای ناوخۆی وگونجاوله‌گه‌ڵ ڕێكه‌وتننامه‌نێوده‌وڵه‌تیه‌كان كه‌ڕێگربێت له‌دایك وباوك بۆبه‌كارهێنانی شێوازی توندوتیژی به‌مه‌به‌ستی په‌روه‌رده‌كردنی منداڵ وپێشێلكردنی مافه‌كانیان،له‌زۆربه‌ی وڵاتانی ڕۆژئاوای به‌تایبه‌ت له(ئینگلته‌را)دادگای تایبه‌ت دامه‌زراوه‌بۆدادگای كردنی ئه‌ودایك وباوكانه‌ی كه‌شێوازی توندوتیژی به‌كارده‌هێنن بۆپه‌روه‌رده‌كردنی منداڵه‌كانیان وتۆمه‌ت بارده‌كرێن به‌ئه‌نجامدانی هه‌ڵسوكه‌وتومامه‌ڵه‌ی توندله‌گه‌ڵیاندا ئه‌م دامه‌زراوه‌یه‌ڕاسپێردراوه‌به‌لێكۆڵینه‌وه‌لێپێچینه‌وه‌وله‌گه‌ڵ ئه‌م جۆره‌دایكوباوكانه،بۆنمونه‌ده‌سه‌ڵات له‌ڕۆژئاواداڕاسته‌وخۆپه‌روه‌رده‌وبێسانسۆڕله‌ڕێگه‌ی خوێندنگاوپڕۆسه‌ی په‌روه‌رده‌وڕۆشه‌مبیری وسێكسی بڵاوده‌كاته‌وه،له‌كاتێكداكه‌سوكاری منداڵ وقوتابیه‌كانبۆیان نیه‌ده‌سله‌تایبه‌تمه‌ندی ڕۆڵه‌كانیان وه‌رده‌ن وبگره‌هه‌ربۆشیان نیه‌قسه‌بكه‌ن له‌سه‌رته‌ندروستی وسێكسی وژیانی تایبه‌ت مه‌ندی ونهێنی وشته‌شاراوه‌كانی منداڵه‌كانیان،سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش له‌هه‌ندێك وڵاتی ئوڕوپای شوێن وڕێگه وجێگه‌ی تایبه‌ت دابین ده‌كه‌ن بۆئه‌وكچانه‌ی كه‌له‌ته‌مه‌نێكی بچوكداهه‌رله‌قوتابخانه‌سكپڕده‌بن ژیان وبژێوی منداڵه‌كه‌ش بۆمسۆگه‌رده‌كرێت له‌گه‌ڵسه‌رجه‌م پێداویستی وكه‌لوپه‌لی ماڵه‌وه. ۲-كه‌سوكاروسه‌رپه‌رشتیاری منداڵ سه‌رقاڵی ڕاپه‌ڕاندنی كاروباره‌كانیه‌تی وزۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌یان نیه‌كاتێكدیاری بكه‌ن بۆپه‌روه‌رده‌وپێگه‌یاندنی منداڵكانیان به‌هۆی زۆری ئیشوكاره‌كانیان.هه‌رله‌كاتی سه‌رله‌به‌یانیه‌وه‌خۆیان سازوئاماده‌ده‌كه‌ن بۆڕوكردنه‌شوێنی كاریان دوای ته‌واوبوونی كاره‌كانیان ئێواره‌ڕوده‌كه‌نه‌وه‌وبه‌هۆی كاری زۆریان وماندوبونه‌وه‌هه‌رزووده‌خه‌ون وده‌رفه‌تیان بۆناڕه‌خسێت ماوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانیان وئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌یان قسه‌وگۆبكه‌ن وهه‌وڵی په‌روه‌ركردنیان بده‌ن،وه‌هه‌روه‌هادایك زیاترپێویستی به‌كاروكۆشش هه‌یه‌بۆدابین كردن وپه‌یداكردنی تواناوپاره‌ی پێویست بۆدایانگاوئه‌وشوێنه‌ی منداڵه‌كه‌ی بۆبه‌خێوده‌كه‌ن،له‌وپێناوه‌دائه‌زیه‌ت وئازاری زۆرئه‌چێژێ وئه‌مه‌ش له‌سه‌رحیسابی خانه‌واده‌ومنداڵه‌كانیه‌تی.ئه‌م شیكردنه‌وه‌ی كه‌خستمانه‌ڕونمونه‌یه‌كی ساده‌وبچوكه‌ده‌رباره‌ی لێكترازن وله‌به‌ریه‌كهه‌ڵوه‌شانی خێزان له‌ڕۆژئاواداوكۆمه‌ڵگای ئه‌وڕوپای توشی شكست وداڕمان وڕخان وهه‌ژانی به‌هێزبۆته‌وه‌كه‌مه‌ترسی زۆری لێده‌كرێت گه‌ركۆمه‌ڵگه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی ومسولمان توشی ئه‌م ڤایرۆسوئه‌ندێشه‌یه‌وگرفته‌ئاڵۆزانه‌ده‌بێته‌وه‌گه‌ربه‌رنامه‌وپڕۆگرامی په‌روه‌رده‌ی وكۆمه‌ڵایه‌تی وڕۆشه‌مبیری به‌هێزپه‌یڕه‌ونه‌كرێت ته‌قلیدی كوێرانه‌ی ڕۆژئاوابكرێته‌وه.
+